Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

Panosza przywołuje skojarzenie drugiej części Zwierzyńca Mikołaja Reja 122wydanego kilka lat wcześniej, bo w 1562 roku w tej samej drukarni Macieja Wirzbięty. Jakwiadomo, drukarnie często używały tych samych wzorników do różnych dzieł,powszechna była nawet praktyka wymieniania lub sprzedawania przez drukarzywykorzystanych już drzeworytów, czy miedziorytów.Podobnie jak w Rejowym opisaniu „stanów i domów niektórych zacnego narodupolskiego” na każdej stronie dzieła widzimy ten sam układ : medaliony przedstawiająceherby, a poniżej nich dwa ośmiowierszowe, trzynastozgłoskowe, rymowane na ogółdokładnie, poświęcone konkretnej szlachcie. Niektóre ilustracje herbów pojawiły sięwcześniej w dziełach Jana Długosza – Insygnia seu clenodia Regni Poloniae, BanderiaPrutenorum, w przywołanym Zwierzyńcu, m.in. herb Ostoja, Abdank, Janina, Wieniawa,Nałęcz, Leliwa, Bończa, Korczak, Junosza, Roza.Autor Panoszy posługuje się nie tylko podobnym układem graficznym, ale równieżtą samą co pisarz z Nagłowic, formą epigramatów. O ile jednak autor Zwierzyńca swewiersze na herby dedykuje najbardziej wpływowej części magnaterii, szlachcie z różnychrejonów Polski, a zwłaszcza Małopolski; Bartosz Paprocki, ogranicza ów krąg dowybranych postaci wschodnich ziem Rzeczypospolitej, co było pewną nowością w tegotypu wierszach drugiej połowy szesnastego wieku. Przedsięwzięciu Reja nie towarzyszyłyintencje i ambicje historiografa. Poszczególne epigramaty koncentrowały się wyłącznie natreściach aktualnych, zawierając charakterystykę i pochwałę jedynie ówcześnie żyjącychosobistości. 123 Dziełu Bartosza Paprockiego przyświecał natomiast inny cel. Miało onostanowić zbiór przedstawień szlachty, będącej ucieleśnieniem cnoty, stawianej za wzórprzyszłym pokoleniom. Jej zasługi miały więc zostać utrwalone i służyć jako nauka dlapokolenia zagrożonego licznymi najazdami. To zapis poetycki, odwołujący się doprzeszłości, przybierający postać zbioru wizerunków szlachty, którego model (zwłaszczaw drugiej części poświęconej królom Polski) nawiązuje również w dużej mierze dowizerunku ukształtowanego już przez Klemensa Janickiego, w Vitae regum Polonorum,wydanego w 1563 roku w Antwerpii, składającego się z czterdziestu czterech epigramatówportretujących polskich władców. Panoszę z dziełem Janickiego łączy natomiast nie tylkoklasyczna forma, ale przede wszystkim nawiązania do antyku tak liczne w portretowaniubohaterów literackich.122 Na inspiracje Bartosza Paprockiego Zwierzyńcem Mikołaja Reja wskazał już Aleksander Brückner w:Mikołaj Rej. Studium krytyczne. Kraków 1905, s. 222-265.123 M. Kazańczuk: Staropolskie legendy … , s. 26.51