Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

Niektóre cytaty zostają wprowadzone bez omówienia, są jakby narzędziem popisuerudycyjnego twórcy, który porównując szlachtę polską do wodzów antycznychAgamemnona, Hannibala itd. posługuje się cytatami mędrców starożytnych:Teopompus generosos iudicados dicebat, non qui a bonis&pbis procreati sut, fedqui bonitate&pbitatem pfiterentur. 143 [k.3p]Epaminundas Tebanus, conspecto magno exercitu, qui bono&prudente Imperatorecarebat:quanta belua dixit, abs capite. 144 [k.3l]Po dedykacji umieszczono krótką przedmowę do czytelnika, która również jestrozwinięciem myśli przewodniej dzieła, t.j. ukazania cnoty, szlachectwa.Znajdujemy wyjaśnienie znaczenia słów: szlachcic, szlachectwo. Po pierwszezatem: „Szlachcic dla spraw szlachetnych wiedz, ze jest nazwany/A nie dla tej jedwabnejsuknie szachowanej”[k.7p], po drugie najważniejszą dla niego sprawą to „ być na sercuczystym”[k.6l]. Wieść o człowieku szlachetnym roznosi się lotem błyskawicy, gdyż towłaśnie same zacne sprawy rozsławiają , iż jest „ślachcic prawy”. Cnota jestnajważniejszą wartością, zaletą etyczną, varia virtutes, mocą , virtus, potestas, czcią ,najwyższym honorem. Ten co cnotliwy bowiem, w szesnastowiecznym rozumieniu tegosłowa, to ten co uczciwy, probus, godny czci i poszanowania, honestus, honorificius,amplus, nieposzlakowany, mający dobrą opinię. 145 Przedmowa do czytelnika stanowiswego rodzaju traktat o szlachectwie, w którym raz po raz do głosu dochodzą mądrzystarożytni.Sokrates: „Opes nobilitatem non solum nihil in se habere honestatis verum etiamomne malum ex his oboriri dicebat.” 146 [k.4p] Ważniejsze bowiem od dóbr ziemskich,bogactw jest to co człowiek reprezentuje sobą, bogactwo jego duszy.Dionizus, wielki sofista: „Familiaribus dicere consueuit mel sumo digito non cauamana gustandum esse. Sentiens voluptates quam parcissime admittendas. 147 [k.4l.]Zalecałzatem, za sofistami złoty środek, skromność, zachowanie umiaru.Antagenes: Ita vivendum hominibus esse dixit:ut vivi laudabiles fint mortui autembeati iudicentur. 148 [k.4l]143 Teopompus mówił, że za szlachetnie urodzonych należy uważać nie tych, którzy zostali zrodzeni oddobrych i uczciwych, lecz tych, którzy dobroć i uczciwość ofiarują.144 Epaminondas Tebańczyk, przejrzawszy wielkie wojsko, które jednak cierpiało z powodu braku dobregoi roztropnego wodza, powiedział: cóż za potwór, jednakże bez głowy.145 Por. Słownik staropolski. Red. S. Urbańczyk. T.1. Warszawa 1953-1955, s. 316-317.146 Mówił, że bogactwa zaiste nie tylko nie mają w sobie nic szlachetnego ani zacnego, ale i całe zło od nichpochodzi.147 Zwykł mówić niewolnikom, że miód winno się kosztować małym palcem, nie zaś pełną garścią.Zważając, by przyjemności(żądze)jak najrzadziej były dopuszczane do głosu.73