całych rodów. Na jeszcze większą dowolność w zakresie formy pozwolił sobie w Herbachrycerstwa polskiego, gdzie możemy mówić o pewnym synkretyzmie gatunków w obrębiejednego, pojemniejszego, większych rozmiarów. Definicja herbarza w tym wypadku uległamodyfikacji-jako zbioru gatunków o zmiennej liczebności. W dziele tym zrezygnował zwizerunków władców, czy herbownych. Zastąpił je opisami szlachty , należącej do danegorodu.W każdym z prezentowanych dzieł ważnym czynnikiem mającym wpływ nastrukturę był kontekst kulturowy, na który składają się: założenia estetyczne, regułyprzedstawienia właściwe literaturze szesnastego wieku, kategoria podmiotu, relacja międzypercypującym a obiektem patrzenia.Modyfikacje występujące w strukturze (pomijając rozwój warsztatu pisarskiegotwórcy) wynikają głównie z warunków historyczno-kulturowych w jakich powstały(określanych w pracy mianem parametrów kontekstu), uniwersalizacji jednostkowegowydarzenia, podporządkowania w różnym stopniu, nietypowości opisywania,eksponowania dodatkowych treści.Zmiana struktury gatunkowej jest również znakiem tego jak literatura polskałączyła się w „więzy krwi” z podobnymi dziełami powstałymi w innych krajach.Niniejsze obserwacje pozwalają jednak wyróżnić pewne elementy stałe, do którychnależą: kompozycja oparta na współistnieniu słowa i obrazu (herbu) składająca się zgłównych trzech elementów: tytułu, obrazu i tekstu przybierającego różną postać, gdyżkategorią , która zdominowała ową strukturę jest varietas, kategoria nadgatunkowa , zktórą wiąże się kolejny element kompozycji-otwartość. Wszystkie wymienione elementystanowią razem strukturę podstawową wzorca gatunkowego herbarza.Herbarz jawi się nam jako rozbudowana forma emblematu. Pamiętamy, żewystępujące w nim formy, takie jak : stemmata, icones przyczyniły się do powstaniaemblematów, które to z kolei oddziaływały na nie. 209Osią strukturalną herbarza (posługując się terminem Stefanii Skwarczyńskiej) jestwięc zarówno pewna właściwość treściowa-temat rycerskich przodków i typ bohaterapolskiszlachcic, jak i pewna właściwość formalno-kompozycyjna: forma łącząca słowo iobraz- (korelacja herbu i tekstu). W warstwie elocutio nie obowiązują żadne dyrektywy(jedynie pewną normą tutaj jest relacja nadawczo-odbiorcza, istnienie podmiotumówiącego stale akcentującego swą obecność, jego bezpośredniość , sprawne operowanie209 J. Pelc: Obraz-słowo-znak. Studium o emblematach w literaturze staropolskiej. Wrocław 1973,s.224.124
elementami fikcji, by osiągnąć zamierzony cel), widoczna jest niejednorodnośćstylistyczna, najważniejsza jest bowiem res. Verba zajmuje miejsce drugie, służyć matylko przedstawianiu przedmiotu.Klasyfikując herbarze w długim szeregu prac historiograficznych, obok nazwisktakich ich autorów jak: Maciej z Miechowa, Justus Ludwik Decius, Marcin Bielski, MaciejDrzewicki, Stanisław Górski, Bernard Wapowski, Marcin Kromer, Reinhold Heidensteinmamy świadomość, iż w renesansie, który stanowił kolebkę dziejopisarstwa (zwłaszczaFlorencja), funkcjonowały dwa 210 główne modele historiografii: pierwszy - retoryczny,którego twórcą był Leonardo Bruni, autor Historiarum florentini populi libri XII i drugierudycyjno-krytyczny,zapoczątkowany przez Flavio Biondo autora pracy Italia illustrata(1453). O ile pierwszy kładł główny nacisk na formę przekazu, to w jaki sposób historiama być przekazywana, zalecał dbałość o artystyczne środki wyrazu, drugi stawiał główniena prawdę, krytycyzm wobec podawanych przez historyków informacji. Herbarze i quasiherbarzeBartosza Paprockiego, czy to ze względu na sposób przekazywania informacji,czy powszechny brak krytycyzmu wobec źródeł, stanowią realizację pierwszego modelu.Bartosz Paprocki jest więc wiec twórcą podstawowego dla heraldyki polskiej dzieła(mowa tu oczywiście o Herbach rycerstwa polskiego, 1584), w którym połączył ,najogólniej rzecz mówiąc, wizerunki herbów i ich opisy wraz z genealogią szlachty, co wefekcie stworzyło nowy typ herbarza, nieznanego w zachodniej Europie.210 Krzysztof Pomian na przykład wyróżnia jeszcze model teologiczny z naczelną ideą powrotu do źródełwiary. W: „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1964.T.9.125
- Page 1:
Uniwersytet Śląski w KatowicachAg
- Page 4 and 5:
Arystoteles dopełnił typologię r
- Page 6 and 7:
Rozdział IHerb-herbarz-heraldyka.H
- Page 8 and 9:
herbarz polski podobny do tych jaki
- Page 10 and 11:
Śląsku, który pozostawał wówcz
- Page 12 and 13:
Sama heraldyka jako nauka rozwinę
- Page 14 and 15:
2008), Andrzeja Brzeziny Winiarskie
- Page 16 and 17:
Wiktor Hugo nazwał „hieroglifami
- Page 18 and 19:
wierszopisem miernym i mało orygin
- Page 20 and 21:
niektóre gatunki literackie powsze
- Page 22 and 23:
W tym czasie m. in. do wybitnych na
- Page 24 and 25:
publicznych: elekcji, koronacji, in
- Page 26 and 27:
wolę męża, gdyż inaczej ten „
- Page 28 and 29:
przypowieści uciesznych). Owe „p
- Page 30 and 31:
Equanus. To wbrew jego woli kochank
- Page 32 and 33:
Batorego swym złośliwym i jadowit
- Page 34 and 35:
ośmiowersowych strofach. Z nich do
- Page 36 and 37:
Na te różne jej myśli, patrzaj k
- Page 38 and 39:
tereny wschodnie, zwłaszcza jednak
- Page 40 and 41:
Próbę cnót dobrych, wydaną oko
- Page 42 and 43:
właśnie stawianie twórcy w szere
- Page 44 and 45:
„rozmowa”, inaczej określana j
- Page 46 and 47:
Rozdział IIIPanoszaZanim przystąp
- Page 48 and 49:
pisarskie twórca z Głogół się
- Page 50 and 51:
ymowane o przeszciu tatarskim do W
- Page 52 and 53:
Poddając refleksji literackość o
- Page 54 and 55:
W niektórych miejscach zdradza, i
- Page 56 and 57:
w wypowiedziach perswazyjnych, czyt
- Page 58 and 59:
umiłowanie do trunków, cielesnych
- Page 60 and 61:
znaczny ( wiersz „Piotr Derśniak
- Page 62 and 63:
wstecz. Szczególnie zaś biografis
- Page 64 and 65:
nigdy aby najmniej nie miewał na p
- Page 66 and 67:
Wierz mi lepszy porządek onby spra
- Page 68 and 69:
W zakresie elocutio obecne proste n
- Page 70 and 71:
Dzieło w sumie liczy czterysta trz
- Page 72 and 73:
a ponieważ adresatem wypowiedzi je
- Page 74 and 75: Szlachetni bowiem, to ludzie zacni,
- Page 76 and 77: obfitość ryb i dzikiego zwierza,
- Page 78 and 79: także dokonywał własnych poszuki
- Page 80 and 81: narodzeniem Chrystusa, gdy lud fran
- Page 82 and 83: Wiersze na herby, stemmata spełnia
- Page 84 and 85: Zasadniczy element herbu, zwanego w
- Page 86 and 87: Przyjrzyjmy się zatem historii her
- Page 88 and 89: się czynem, zasłużył się jako
- Page 90 and 91: połączenia w obrębie jednej fabu
- Page 92 and 93: czechowskiego, nakielskiego, rospie
- Page 94 and 95: drugiej kolejności, a na końcu wi
- Page 96 and 97: pitagorejczyków oznaczająca „po
- Page 98 and 99: Rozdział VHerby rycerstwa polskieg
- Page 100 and 101: gardzącego cnotą innych - confide
- Page 102 and 103: Kolejnym elementem zamykającym par
- Page 104 and 105: Bełtowie tu Bełt, inne nazwy to n
- Page 106 and 107: przykład: „ Nie najduję dalej w
- Page 108 and 109: Opis herbu otwiera odwołanie do dz
- Page 110 and 111: W Herbach rycerstwa polskiego wplat
- Page 112 and 113: syna. Syn ów bardzo często zasłu
- Page 114 and 115: Missus est item a rege Kiszka cum l
- Page 116 and 117: się to z opisania historyków nie
- Page 118 and 119: Bardzo często opisując tu herbown
- Page 120 and 121: znacznie rozwinął Długoszowy sch
- Page 122 and 123: wówczas dzieła o podobnym formaci
- Page 126 and 127: BibliografiaPodmiotowaB. Paprocki:
- Page 128 and 129: Heymowski A. : Herby polskie w bruk
- Page 130 and 131: Michałowska T.: Średniowiecze. Wa
- Page 132: Tomczak A.: Jeszcze o „ zapomnian
Change language