Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

przez Turowskiego, mimo, że wzorowany na dziele oryginalnym, nie posiada labrów.Klejnot zaś jest znacznie większy niż w wydaniu z 1584.W całym herbarzu sztuka blazonowania w wielu miejscach pozostawia wiele dożyczenia, wiele herbów nie zostało opisanych, posiada tylko odsyłacz, aby czytelnikzobaczył przedstawienie herbu na rysunku. Zdarza się, że opisu herbu nie ma w ogóle, albojest on nazbyt rozwinięty, tak, że czytelnik gubi się w szczegółach. Pojawiają się teżpewne nieścisłości ( np. przy opisie herbu Wczele podana jest informacja o klejnocie, że„Murzynka ma być naga” a w rzeczywistości przyodziana jest w szaty).Trzeba zauważyć, że wśród różnych typów klejnotów : tautologicznych tożsamychz godłem heraldycznym, uzupełniających - związanych z fabułą heraldyczną herbu,będących śladem dawnego godła, które przeszło do klejnotu jak w herbie Jelita w Herbachrycerstwa polskiego dominują strusie pióra-ów klejnot ozdobny, który pojawia się często wmiejscach, gdzie w rzeczywistości się nie pojawiał, co jest oczywiście niezgodne z prawdąhistoryczną. Te niekonsekwencje są wynikiem ingerencji drukarza, który dla ułatwieniasobie pracy i obniżenia kosztów druku stosował te same klocki drzeworytnicze zwyobrażeniami uniwersalnych klejnotów do różnych herbów. 198Historia herbu Jelita została tutaj wzbogacona o nowe dane genealogiczne, przedewszystkim o Jelitczykach współczesnych autorowi. Pojawiają się informacje na tematgniazda rodowego i rozsiedlenia Jelitczyków. O ile same informacje heraldyczne zajmują,niewiele , bo zaledwie dziesięć procent całego dzieła, przeważającą jego część zajmująinformacje genealogiczne. Istotne jest, że jako nazwy herbu używa nazwy Koźlarogi.Paprocki dokonał krytyki przekazu Długoszowego, chcąc wydobyć jego znaczenie.Przyjrzyjmy się zatem tej historii herbu Jelita, zawartej w Herbach rycerstwa polskiego.O klejnocie starodawnym polskim Kożlarogi który w roku1331, za znaczną zasługąFloryana Szarego w bitwie z Krzyżaki u wsi Połowc novum proclama Jelita otrzymał, jakoo tem masz u wszystkich historyków dosyć jasne opisanie, i tu niżej dowodnie aprawdziwie o tem czytać będziesz. Pisze Długosz o przodkach tego herbu, że bywali virimodesti, canum ac venationum studiosi 199 . O których przypatrzywszy się własności herbu,czytać będziesz, także i o potomstwie, które ja w tak szerokim królestwie znać i wiedzieć oniem mogę. Mają być w czerwonem polu trzy spisy żółte.(…)w hełmie pół kozła rogatego,a ztądże miał to proclama Koźlarogi, acz to niektórzy wywodzą, żeby miał mieć początekswój od Półkozica; dopiero za Łokietka, ośla głowę wyrzuciwszy, trzy spisy przydano. Ale198 Por. F. Kamocki: Dziwolągi heraldyczne. Warszawa 1916, s.8-9.199 Szanowni panowie, miłośnicy psów i polowań.115