Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

2008), Andrzeja Brzeziny Winiarskiego Herby szlachty Rzeczypospolitej (Warszawa2006), Tadeusza Gaja Herbarz Polski od Średniowiecza do XX wieku (Gdańsk 2007).Nieprzerwane zainteresowania heraldyką, ukazywanie się publikacji z niązwiązanych jest w pewnym stopniu odpowiedzią na zapotrzebowania czytelnicze.Pragnienie bowiem odtworzenia historii swych rodów, poszukiwania przodkówtowarzyszy człowiekowi od wieków. Chęć znalezienia źródeł jest bowiem jednąz głównych przyczyn sięgania po herbarze, chociaż korzystanie z nich w takich sytuacjachnie jest najwłaściwszym posunięciem, nie każdy bowiem może się poszczycić szlacheckimurodzeniem, a herbarze traktują głównie o osobach pieczętujących się herbem.Poszukiwania w archiwach państwowych, kościelnych, gdzie zachowały się aktametrykalne i stanu cywilnego, księgi wieczyste, dokumenty sądowe, spisy ludności, byłbyw tej sytuacji właściwsze.Kwestie heraldyczne były dla dawnych Polaków ważne, wiedzę o herbachprzekazywała ówczesna szkoła w ramach nauki retoryki, jak pokazuje podręcznik retoryki,układania mów w nawiązaniu do herbów szlacheckich, Orator Polonus seu pars secundarhetoricae quae continent stemmatum Polonicorum antiquitates…powstały między 1597rokiem a 1642. 31Przyczynę powstania herbarzy dobitnie określa Michał Wiszniewski w swymstudium:„Gdy szlachta stanąwszy u szczytu władzy, pisała dla siebie prawa, wybierałakrólów, i do zrównania się z możnymi pany ciągle dążyła, zjawili się nadworni jejpochlebcy i dziejopisowie: takimi byli u nas pisarze Herbarzów. Polscy genealogowieprzymuszeni wyprowadzać ród każdego domu od jakiegoś bohatera, a herb jakoby skądciśz zagranicy przyniesiony, ( bo zawsze zagraniczne było lepsze) przesłaniali i przekręcaliprawdę; musieli pochlebiać i pełzać podobno więcej, jak nadworni Ludwika XIVhistorycy.” 32 O Paprockim zaś pisze:„Paprocki czerpał z Długosza, z kościelnych i sądowych aktów, z metrykkrajowych, z nagrobków i przywilejów. Jeździł po kraju na 250 mil wówczas idącym,przerzucał papiery po domach obywatelskich, kościołach i klasztorach, gdzie się więcej,jak u szlachty w drewnianych domach mieszkającej, zachowało papierów. Pilnie szperałi wypisywał, wiele pamiątek dawnych od zatraty uratował, ale pochlebiał za pieniądze;31 M. Kazańczuk: O herbach szlacheckich …, s.117-118.32 M. Wiszniewski: Historia literatury polskiej. T. 7. Kraków 1845, s. 504.14