Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

i bramami nawet w herbach takich miast, które nigdy w swych dziejach takich murów nieposiadały. Ten element występuje w godle herbowym wielu miast: Chełm, Wieluń, Płock,Sieradz, Łęczyca, Rawa. Orzeł Biały, zazwyczaj, choć nie zawsze ukoronowany,występujący w herbie danego miasta świadczył o tym, że było ono niegdyś własnościąkrólewską, co widać na przykład w herbie Krakowa. Pozbawienie orła korony (jak wprzypadku Księstwa Zatorskiego) to przykład tzw. uszczerbienia herbu, dla odróżnienia good godła nadawcy (króla).Paprocki podaje też porządek uczyniony przez tegoż króla Zygmunta Augusta,który skończywszy Uniją Panom swym Radnym miejsca naznaczył - w ten sposóbotrzymujemy listę dwóch arcybiskupów :Gnieźnieńskiego i Lwowskiego oraz jedenastubiskupów: krakowskiego, kujawskiego, wileńskiego, poznańskiego, płockiego,warmińskiego, przemyskiego, żmudzkiego, chełmskiego, kijowskiego, kamienieckiego.Dalej wymienia ważniejszych wojewodów i kasztelanów.Nazwa kasztelana pojawiła się w Polsce w XII wieku - z łac. castellanus,mieszkający w twierdzy, wcześniej komes grodowy. Kasztelan zajmował się administracjągospodarczą, ściąganiem danin na rzecz panującego, obroną i sądownictwem na tereniekasztelanii. Podlegali mu chorąży, wojski, sędzia grodowy i włodarz. W urzędachsenatorskich najwyższą pozycję wśród senatorów świeckich, wyższą nawet od wojewodówmiał kasztelan krakowski i jego Paprocki wymienia jako pierwszego, zaraz po nimwymienia wojewodów : m.in. krakowskiego, poznańskiego, trockiego, wileńskiego wraz znimi kasztelana trockiego i wileńskiego, którzy także zasiadali wraz z wojewodami. Zawojewodami siedziało trzydziestu jeden kasztelanów „starszych abo przedniejszych”większych krzesłowych, mamy więc: poznańskiego, sandomierskiego, kaliskiego,wojnickiego, gnieźnieńskiego, sieradzkiego, łęczyckiego, żmudzkiego,brzeskiego(kujawski, brzesko-kujawski), kijowskiego, inowrocławskiego, lwowskiego,wołyńskiego, kamienieckiego, smoleńskiego, lubelskiego, połockiego, bełskiego,nowogrodzkiego, płockiego, witebskiego, czerskiego, podlaskiego, rawskiego, brzeskiego(litewski, brzesko-litewski), chełmińskiego, mścisławskiego, elbląskiego, bracławskiego,gdańskiego, mińskiego. Za nimi plasowali się kasztelanowie mniejsi, którzy zasiadali wizbie senatorskiej na samym końcu, nie na krzesłach, a na wąskiej ścianie pod ławą.Paprocki wymienia tu w kolejności : sądeckiego, międzyrzeckiego, wiślickiego, bieckiego,rogozińskiego, radomskiego, zawichojskiego, lendzkiego (lądzkiego), szremskiego(śremskiego) , żarnowskiego, małogoskiego, wieluńskiego, przemyskiego, halickiego,sanockiego, chełmskiego, dobrzyńskiego, połanieckiego, przemęckiego, krzywińskiego,91