Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

More documents

Recommendations

Info

Śląsku, który pozostawał wówczas w sferze silnych wpływów zachodnioeuropejskich,które to wpływy wzmogły się po odłączeniu Śląska od państwa Kazimierza Wielkiego.Rozwinięta tradycja herbowa ukształtowała się ostatecznie na terenie Polskidopiero na przełomie XIV i XV wieku. Powstawanie polskich herbów rycerskichprzebiegało bowiem równocześnie z zachodzącym w tym samym czasie procesemformowania się rodów i zamykaniem stanu rycerskiego, który to stan w następnym stuleciustał się szlachtą. Prawdopodobnie, słowo „herb” po raz pierwszy pojawiło się w formiezlatynizowanej w kancelarii królewskiej właśnie w piętnastym wieku, w 1415 roku jako: etquator herbis.Co do pochodzenia i ukształtowania rodów herbowych uczeni wysuwają dwieteorie. Pierwsza z nich głosi, że powstały one wskutek asymilowania się słabszych, mniejznacznych rodzin rycerzy i drobnych właścicieli ziemskich z możniejszymi grupamikrewniaczymi, cieszącymi się większym prestiżem i bogactwem. Drobni rycerze, włodycy(wolni posiadacze) czy sołtysi, zobowiązani do służby zbrojnej, występowali nawyprawach wojennych pod znakiem możnych sąsiadów. Z czasem też przyjmowali je jakowłasne. W ślad za tym następowała identyfikacja z tym heraldycznym rodem iutożsamianie go z faktycznymi więzami krwi. Druga teoria głosi, że przynajmniej głównytrzon rodu, jego najbardziej znaczące gałęzie, były złączone rzeczywistymi więzamipokrewieństwa. Ewentualni zaś dołączeni „chlebojeźdźcy”, nie mieli większego wpływuna politykę rodu, o której decydowali najznaczniejsi, piastujący najwyższe w rodziedostojeństwa. 24 Początkowo zatem recepcja godeł rodowych przez polskie rycerstwo miałaspontaniczny i niezależny od władców charakter, później herb można było uzyskaćdziedzicząc go, albo przez nobilitację, albo adopcję herbową (przyłączenie do herbu osobypochodzenia plebejskiego), albo indygenat (nadanie polskiego szlachectwacudzoziemcom).Sama nazwa „heraldyka” pochodzi od słowa „herold” (z niem. Herold)średniowiecznego urzędnika dworskiego, który podczas turniejów wywoływał nazwiskarycerzy biorących w nich udział, sprawdzał pochodzenie i herby uczestników turnieju.W ten sposób, w celu identyfikacji herbów heroldowie sporządzali księgi turniejowe lubtzw. role herbowe, które dały początek późniejszym herbarzom.24 Por. J. Wroniszewski: Kryteria herbowe w badaniach genealogicznych. W: Genealogia-problemymetodyczne w badaniach nad polskim społeczeństwem średniowiecznym na tle porównawczym. Pod red.J. Hertla. Toruń 1982, s.118-119.10
Na ziemiach polskich najbogatszym dziedzictwem turniejowym może poszczycićsię Gdańsk, gdzie powołano do życia elitarne Bractwa św. Jerzego i św. Rajnolda. Turniejeprzyjmowały się także wśród mieszczaństwa, ziemie polskie nie odstawały pod tymwzględem od krajów o wysoko rozwiniętej kulturze turniejowej. Patrycjat miast polskich,zwłaszcza miast Pomorza Wschodniego i Inflant, podobnie jak na zachodzie, próbowałnaśladować życie rycerskie i kultywować tradycje arturiańskie. Jedne z pierwszychturniejów odbyły się w Gdańsku w 1457 roku z okazji wizyty króla polskiego KazimierzaIV Jagiellończyka. 25Rozwój heraldyki nie jest wyłącznie domeną polską, na co wskazują chociażbypierwsze dzieła heraldyczne powstałe w innych państwach europejskich w tym czasie:flamandzki herbarz Claesa Heinena, helorda Geldrii, zwanego Gelre - Herbarz Gelrego(Wappenboek Gelre) 26 , drugiej połowy czternastego wieku, przechowywany w BiblioteceKrólewskiej w Brukseli, gdzie znajdujemy dwadzieścia pięć herbów polskich; ZłotegoRuna 27 z ok. 1435 roku, autorstwa Jeana Lefevre’a de Saint Remy Bellenville, heroldakróla angielskiego, dostępny w Bibliotece Arsenału w Paryżu; z piętnastego wiekuHerbarz Lyncenich 28 i burgundzki Codex Bergshammar 29 , gdzie wśród herbów rycerstwaeuropejskiego znajdujemy siedemdziesiąt herbów polskich, przechowywanyw Sztokholmie. Wymienić też trzeba niemiecki Wappenbuch z 1605 roku ( JohannSiebmacher). W Polsce najstarszym zabytkiem heraldycznym, ilustrowanym (nie:herbarzem) jest Żywot świętej Jadwigi z 1355 roku.Pojęcia genealogii i heraldyki nie są jednoznaczne, mimo, iż często mylniekojarzone i traktowane jako równoważne znaczeniowo, terminy niemalże tożsame,związane z pochodzeniem rodów i tym podobnie 30 .O ile heraldyka oznacza najogólniej naukę zajmującą się herbami, ich rozwojem,zasadami kształtowania; genealogia bada historię rodu, jego pochodzenie, stopniepokrewieństwa między członkami. Obie te dziedziny jednak, w wielu miejscach nakładająsię na siebie, dlatego też często traktowane są łącznie.25 Zob. B. W. Brzustowicz: Turniej rycerski w Królestwie Polskim w późnym średniowieczu i renesansie natle europejskim. Warszawa 2003, s. 192-236.26 J. Szymański: Herbarz średniowiecznego rycerstwa polskiego. Warszawa 1993, s. 15.27 R. Pinches, A. Wood : An European Armorial of Knights of the Golden Fleece and 15 th Century Europe.London 1971.28 A. Heymowski: Herby polskie w brukselskim Armorial Gymnich, recte Lyncenich. Studia Źródłoznawcze1985. T.29, s.95-123.29 A. Heymowski: Herby polskie w Codex Bergshammar. Studia Źródłoznawcze 1967. T. 12, s.73-111.30 Zob. J. Szymański: Nauki pomocnicze historii ….11
Page 1: Uniwersytet Śląski w KatowicachAg
Page 4 and 5: Arystoteles dopełnił typologię r
Page 6 and 7: Rozdział IHerb-herbarz-heraldyka.H
Page 8 and 9: herbarz polski podobny do tych jaki
Page 12 and 13: Sama heraldyka jako nauka rozwinę
Page 14 and 15: 2008), Andrzeja Brzeziny Winiarskie
Page 16 and 17: Wiktor Hugo nazwał „hieroglifami
Page 18 and 19: wierszopisem miernym i mało orygin
Page 20 and 21: niektóre gatunki literackie powsze
Page 22 and 23: W tym czasie m. in. do wybitnych na
Page 24 and 25: publicznych: elekcji, koronacji, in
Page 26 and 27: wolę męża, gdyż inaczej ten „
Page 28 and 29: przypowieści uciesznych). Owe „p
Page 30 and 31: Equanus. To wbrew jego woli kochank
Page 32 and 33: Batorego swym złośliwym i jadowit
Page 34 and 35: ośmiowersowych strofach. Z nich do
Page 36 and 37: Na te różne jej myśli, patrzaj k
Page 38 and 39: tereny wschodnie, zwłaszcza jednak
Page 40 and 41: Próbę cnót dobrych, wydaną oko
Page 42 and 43: właśnie stawianie twórcy w szere
Page 44 and 45: „rozmowa”, inaczej określana j
Page 46 and 47: Rozdział IIIPanoszaZanim przystąp
Page 48 and 49: pisarskie twórca z Głogół się
Page 50 and 51: ymowane o przeszciu tatarskim do W
Page 52 and 53: Poddając refleksji literackość o
Page 54 and 55: W niektórych miejscach zdradza, i
Page 56 and 57: w wypowiedziach perswazyjnych, czyt
Page 58 and 59: umiłowanie do trunków, cielesnych
Page 60 and 61:
znaczny ( wiersz „Piotr Derśniak
Page 62 and 63:
wstecz. Szczególnie zaś biografis
Page 64 and 65:
nigdy aby najmniej nie miewał na p
Page 66 and 67:
Wierz mi lepszy porządek onby spra
Page 68 and 69:
W zakresie elocutio obecne proste n
Page 70 and 71:
Dzieło w sumie liczy czterysta trz
Page 72 and 73:
a ponieważ adresatem wypowiedzi je
Page 74 and 75:
Szlachetni bowiem, to ludzie zacni,
Page 76 and 77:
obfitość ryb i dzikiego zwierza,
Page 78 and 79:
także dokonywał własnych poszuki
Page 80 and 81:
narodzeniem Chrystusa, gdy lud fran
Page 82 and 83:
Wiersze na herby, stemmata spełnia
Page 84 and 85:
Zasadniczy element herbu, zwanego w
Page 86 and 87:
Przyjrzyjmy się zatem historii her
Page 88 and 89:
się czynem, zasłużył się jako
Page 90 and 91:
połączenia w obrębie jednej fabu
Page 92 and 93:
czechowskiego, nakielskiego, rospie
Page 94 and 95:
drugiej kolejności, a na końcu wi
Page 96 and 97:
pitagorejczyków oznaczająca „po
Page 98 and 99:
Rozdział VHerby rycerstwa polskieg
Page 100 and 101:
gardzącego cnotą innych - confide
Page 102 and 103:
Kolejnym elementem zamykającym par
Page 104 and 105:
Bełtowie tu Bełt, inne nazwy to n
Page 106 and 107:
przykład: „ Nie najduję dalej w
Page 108 and 109:
Opis herbu otwiera odwołanie do dz
Page 110 and 111:
W Herbach rycerstwa polskiego wplat
Page 112 and 113:
syna. Syn ów bardzo często zasłu
Page 114 and 115:
Missus est item a rege Kiszka cum l
Page 116 and 117:
się to z opisania historyków nie
Page 118 and 119:
Bardzo często opisując tu herbown
Page 120 and 121:
znacznie rozwinął Długoszowy sch
Page 122 and 123:
wówczas dzieła o podobnym formaci
Page 124 and 125:
całych rodów. Na jeszcze większ
Page 126 and 127:
BibliografiaPodmiotowaB. Paprocki:
Page 128 and 129:
Heymowski A. : Herby polskie w bruk
Page 130 and 131:
Michałowska T.: Średniowiecze. Wa
Page 132:
Tomczak A.: Jeszcze o „ zapomnian
show all

Agnieszka Tułowiecka HERBARZE I QUASI-HERBARZE. WOKÓŁ ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?