Hejden Robert M Skice za podeljenu kuću

STAVNI NACIONALIZAMva (član 249). Istovremeno, neke republike donele su zakone kojisu ljudima koji su bili državljani stranih država, i možda nikadanisu ni kročili na teritoriju te republike, omogućavali da postanudržav~ani na osnovu etničkog porekla. Mada ova potonjavrsta zakona nije nepoznata u svetu - na um smesta padaju Izraeli Irska - spoj oduzimanja državljanstva velikom broju ljudi saprebivalištem i usvajanja velikog broja ljudi bez prebivališta u tojzem~i, najblaže rečeno, jeste neuobičajen. 15 Teško bi se mogaonaći bolji primer moći imaginarne zajednice (Anderson 1991) dauništi zajednice koje stvarno postoje.Predlozi zakona o državljanstvu č.esto bi od onih koji su senadali da će biti prim~eni tražili dug stalan boravak. Slovenačkizakon o državljanstvu usvojen 1991. godine traži od kandidata zadržav~anstvo rođenog izvan Slovenije da dokaže desetogodišnjeprebivanje u repUblici, od čega poslednjih pet godina mora bitineprekidno, a povrh toga i znanje slovenačkog jezika koje zadovoljavakomisiju, kao i druge uslove. Mnogi od ovih uslova istovremenosu bili ukinuti za "slovenačke iseljenike i njihovepotomke do trećeg kolena"16 - s tim što je izraz "slovenački iseljenici"podrazumevao etnicitet i nije bio jednak izrazu "iseljeniciiz Slovenije" (DimitJijević 1992, str. 5). U lv1akedoniji sredinom1992. godine vlada je kao uslov za državljanstvo predložila petogodišnjineprekidni boravak, ali je ultranacionalistička strankaVMRO-DPMNE želela da uslov bude petnaest godina neprekidnogprebivanja ("Vreme", 3. avgust 1992, str. 17). Iako su za prijemu državljanstvo uslovi u pogledu dužine prebivanja prilično uobičajeniu svetu, ovde se traži veoma dug boravak. Kada je reč oostalim uslovima, očigledno je da se naizgled neutralnim ispitimai uslovima može manipulisati kako bi se diskriminisale nekekategorije građana. I zbilja, američki Vrhovni sud odavno je zatražio"strogu proveru" tih ispita, odbacujući njihovu preteranostrogu primenu, nakon što se otkrilo da se navodno objektivne15 Slični zakoni o državljanstvu bili su, medutim, doneti u baltičkim republikama:vidi New York Times, 7. septembar 1991, str. 1, o Letoniji; od10. avgusta 1992, A6, o Estoniji" Na estonskim lzborl1!;c 20,. septembra1992. godine 40% stanovnika te zem~e nije moglo da glasa jer je bilo izpogrešne etnonacionalne sredine (Economist, 26. septembar 1992, str.18, 55).16 "Zakon o državljanstvu Republike Slovenije", Uradili list Republike Slovenije,1-25. jun 1991.provere pismenosti i prebivališta naširoko koriste kako bi crncesprečile da se registruju kao glasači u južnim državama.Zanimljiv novi obrt u ovim zakonima predstavlja potvrđivanjeposebnih prava pripadnicima "državne nacije" koji u stvari nisudržavljani te države. Slovenački ustav iz 1991. godine (član 5)predviđa da "Slovenci bez slovenačkog državljanstva mogu dauživaju posebna prava i olakšice u Sloveniji". Na hrvatskim izborima1990, 1992. i 1995. godine etničkim Hrvatima izvan Hrvatskebilo je dozvoljeno da glasaju čak i kada nisu bili državljaniJugoslavije (1990) ili Hrvatske (1992). Na sličan način, nekolikoistočnoevropskih ustava (npr. u Mađarskoj, Rumuniji i Albaniji)potvrđuju pravo države da štiti pripadnike "državne nacije" kojisu državljani drugih država - što su po međunarodnom pravu odredbesumnjive prirode, a mogle bi biti i opasne po međunarodneodnose (Dimitrijević 1992, str. 4-5).Dokaz da nove jugoslovenske republike možda i same primenjuju"strogu proveru" nekih kategorija podnosilaca zahteva zaprijem u državljanstvo može se naći u dokumentima koji se tražeod podnosilaca molbi za državljanstvo u novoj Saveznoj RepubliciJugoslaviji 1992: uverenje o državljanstvu (Srbije ili CrneGore) za podnosioca molbe, plus fotokopije uverenja o državljanstvuza oba roditelja, plus izvod iz matične knjige rođenihi uverenje o državljanstvu za moliteljevu suprugu. Za decu se tražeuverenja o državljanstvu za oba roditelja (Vreme, 3. avgust1992, str. 16-17). Mada je traženje tolikih papira moglo prostoznačiti da i dalje postoji preterano revnosna birokratija odavnopoznata građanima srednje i istočne Evrope, ovim se OČiglednoobezbeđivala i mogućnost da se podnosiocima zahteva uskratidržavljanstvo.A državljanstvo je bilo uskraćeno velikom broju ljudi. Na primer,1993. godine prvi specijalni izvestilac UN-a o stanju ljudskihprava na teritoriji bivše Jugoslavije sa zabrinutošću je zabeležiodiskriminativne zakone o državljanstvu i postupke u Hrvatskoji Srbiji (Mazowiecki 1993, str. 16-18,26-27). Njegova naslednica zabeležila je da su u Istočnoj Slavoniji u drugoj polovini1996. hrvatske vlasti izdale samo 44% od traženih domovnica,a da je "za Srbe taj postotak iznosio samo 42%, dok je za podnosiocezahteva drugih etničkih pripadnosti, većinom Hrvata, tajbroj iznosio 89%" (Rehn 1997, str. 26). Mada se za Slovenijuobično misli da je bila "najdemokratskija" od jugoslovenskih re--97--