w rzeczywistości szkolnej Tworzenie – wybór – ewaluacja

Jolanta Golanko
O tworzeniu programów nauczania
przedmiotów przyrodniczych
O podstawie programowej edukacji przyrodniczej słów kilka
Punktem wyjścia do stworzenia programu nauczania jest analiza podstawy programowej
– zarówno jej części ogólnych, jak i odnoszących się do właściwego przedmiotu.
Zacznijmy więc od przyjrzenia się specyfice tego dokumentu z punktu widzenia nauczycieli
przedmiotów przyrodniczych.
Nowa podstawa programowa obowiązująca w gimnazjum od roku szkolnego
2009/2010, w szkole podstawowej i w szkołach ponadgimnazjalnych będzie wdrażana
od roku szkolnego 2012/13. W stosunku do dotychczas obowiązującej podstawy zauważamy
istotne zmiany dotyczące struktury dokumentu, wyartykułowania celów kształcenia
przedstawionych w formie wymagań ogólnych oraz treści nauczania opisanych
celami szczegółowymi. Dopełnieniem wymienionych elementów jest opis zalecanych
warunków i sposobu realizacji, a także propozycje doświadczeń, obserwacji i wycieczek,
które powinny zostać zrealizowane na danym etapie edukacyjnym.
Istotną zmianą jest kumulatywność podstawy programowej przejawiająca się m.in.
w liniowym układzie treści kształcenia, a skutkująca tym, iż treści nauczania realizowane
na niższych etapach edukacyjnych w zasadzie nie będą powtarzane na etapach
wyższych. Wyjątkiem są sytuacje, kiedy występuje konieczność poszerzenia i pogłębienia
wiedzy, a uczniowie posiadają już wystarczające podstawy pozwalające na jej zrozumienie
i zapamiętanie (np. realizacja przedmiotu na poziomie rozszerzonym). Konsekwencją
są zmiany w procedurach egzaminów zewnętrznych dotyczące zakresu sprawdzanych
treści. Skutkują one tym, iż po zakończeniu wyższych etapów edukacyjnych
mogą być sprawdzane treści, które były realizowane na etapach niższych. Większość
treści nauczania jest ujęta w podstawie programowej tylko jeden raz. Konsekwencją tej
zmiany jest konieczność zapoznania się nauczycieli z podstawą programową wszystkich
etapów edukacyjnych, nie wyłączając pierwszego, czyli edukacji wczesnoszkolnej,
w której treści edukacji przyrodniczej również są realizowane.
W klasach początkowych szkoły podstawowej wprowadzamy ucznia w tematykę
zagadnień przyrodniczych opisujących otaczający go świat, wskazujących powiązania
i zależności poszczególnych elementów przyrody, nie dając jednak odpowiedzi na pytanie,
dlaczego tak się dzieje. Czynnikiem ograniczającym zakres przekazywanych treści
jest zasób wiedzy, słownictwa i umiejętności uczniów klas I – III.
Na drugim etapie edukacyjnym, obejmującym klasy IV – VI szkoły podstawowej, na
realizację treści przyrodniczych przeznaczono 290 godzin w cyklu edukacyjnym, co
umożliwia zaplanowanie przyrody w poszczególnych latach w wymiarze 3 godzin tygodniowo.
Przyroda łączy w sobie treści późniejszych przedmiotów: biologii, chemii,
fizyki i geografii oraz treści, które były zawarte w ścieżkach edukacyjnych, szczególnie
prozdrowotnej i ekologicznej.
101