w rzeczywistości szkolnej Tworzenie – wybór – ewaluacja

Powyższe zapisy, po uszczegółowieniu i przypisaniu do poszczególnych ocen, będą
stanowiły wymagania edukacyjne determinujące proces oceniania uczniów. Warstwowanie
wymagań pozwala na indywidualizację sprawdzania i oceniania osiągnięć, czyli
na adekwatne do zdolności i możliwości uczniów, formułowanie pytań i zadań, a jednocześnie
zapewnia zgodność procesu oceniania z obowiązującymi dokumentami oświatowymi.
Te kwestie powinny zostać opisane w przedmiotowym systemie oceniania.
Ocenianie
Ocenianie – to jeden z trudniejszych elementów pracy nauczyciela poprzedzony procesem
sprawdzania (kontroli), czyli porównywania wiedzy, umiejętności i zachowań
uczniów z zapisami zawartymi w podstawie programowej i programie nauczania. Różnorodność
metod stosowanych podczas kontroli, sprecyzowanie oraz uwzględnianie
wymagań edukacyjnych, dokładne zaplanowanie sytuacji sprawdzania, z pewnością
przyniesie pożądany efekt, czyli obiektywizm, adekwatność do realizowanych treści
oraz indywidualizację tego, jakże ważnego w edukacji procesu.
Sposoby i narzędzia oceniania przedstawione w programie powinny być zgodne
z jego filozofią dydaktyczną i ogólną koncepcją. 19
Proponowane metody sprawdzania osiągnięć to obserwacja działań uczniów w klasie, podczas
typowej jednostki lekcyjnej, jak również w czasie zajęć terenowych i wycieczek. Zwracamy
uwagę nie tylko na efekty pracy lecz przede wszystkim na pracę z instrukcją, posługiwanie się
przyrządami takimi jak: lupa, kompas, lornetka, mikroskop, uzupełnianie kart pracy, czyli sposób
dokumentowania działań oraz: współpracę w grupie, dokładność wykonywanych czynności,
dbałość o bezpieczeństwo własne i innych. Kolejny sposób to rozmowa z uczniami, podczas
której nauczyciel ma możliwość uzyskania informacji na temat poprawności posługiwania się
językiem przedmiotu, sposobu myślenia, wnioskowania i uogólniania. Sugerujemy, aby tą formą
zastąpić tradycyjne odpytywanie uczniów, które szczególnie w klasie IV może powodować
stres i przyczynić się do obniżenia motywacji ucznia do poznawania przyrody.
Pisemne formy sprawdzania to przede wszystkim sprawdziany osiągnięć uczniów przeprowadzane
po zrealizowaniu każdego działu, kartkówki, samodzielne uzupełnianie ćwiczeń w zeszytach
ćwiczeń, czy też samodzielne redagowanie odpowiedzi na pytania zawarte w podręczniku.
Pisemne sprawdziany powinny zawierać zadania, które należą przynajmniej do dwóch
poziomów wymagań: podstawowego i ponadpodstawowego, sprawdzające zarówno wiedzę,
jak i umiejętności uczniów, sklasyfikowane zgodnie z taksonomią celów ABC wg B. Niemierki
19 . Zadania z poziomu podstawowego powinny sprawdzać wiadomości i umiejętności: łatwe,
przystępne, użyteczne, niezbędne w dalszej nauce przyrody, a na kolejnym etapie edukacyjnym:
biologii, chemii, fizyki i geografii. Poziom ponadpodstawowy określa wiadomości i umiejętności
trudniejsze, często teoretyczne, poszerzające horyzonty intelektualne uczniów, rozwijające
umiejętności nie tylko przyrodnicze, lecz także ponadprzedmiotowe. Nauczyciel powinien mieć
na uwadze fakt, że treści nauczane w szkole podstawowej mogą być sprawdzane egzaminami
zewnętrznymi także po kolejnych etapach edukacyjnych.
Obok sprawdzania osiągnięć uczniów niezwykle istotne jest udzielanie informacji zwrotnej,
która powinna być natychmiastowa, skierowana bezpośrednio do ucznia, krótka, rzeczowa,
dotycząca konkretnej sytuacji. Powinna zawierać też krótkie wskazówki na temat dalszej drogi
edukacyjnej dziecka. […]
19
Niemierko B. Między oceną szkolną a dydaktyką bliżej dydaktyki, Warszawa WSiP, 1997.
111