w rzeczywistości szkolnej Tworzenie – wybór – ewaluacja

żą się zadania wzmacniania, a czasem nawet rekonstrukcji potencjalnych zdolności
uczniów, co jest ważne ze względu na dwie poprzednie funkcje. To także odnawianie sił
fizycznych i umysłowych czy wreszcie rozwijanie umiejętności specjalnych (ze względu
na ich posiadanie czy ze względu na ich brak). Ta funkcja szkoły często jest określana
jako funkcja opiekuńcza.
Szkoły różniły się i będą różnić rozłożeniem akcentów pomiędzy te trzy funkcje oraz
wewnątrz nich. Na przykład w pewnym okresie najważniejsze oraz uzasadnione było
czerpanie ze szkoły informacji; głównym zadaniem szkoły było przekazywanie wiadomości
oraz przekazywanie dziedzictwa kulturowego. Należy jednak dodać, że w tym
samym czasie istniały szkoły, które swe główne zadania widziały w formowaniu osobowości;
było ich jednak mniej.
Obecnie ze względu na gwałtowny rozwój nowych technologii informacji, szkoła traci
swój monopol jako źródło informacji. Mimo futurystycznych śmiałych wizji, iż jakoby
szkoły jako budynki przestaną istnieć, odzywają się głosy rozsądku, mówiące o społecznej
potrzebie istnienia i funkcjonowania szkoły. Choć sensem pracy nauczyciela
powoli przestaje już być przekazywanie wiadomości, to stwarzanie warunków do ich
zdobywania 29 nadal jest związane z miejscem, jakim jest szkoła.
Nie znaczy to jednak, że szkoła traci swą centralną pozycję w rozwoju społecznym. Od
szkoły coraz bardziej (podobnie jak w latach przedwojennych) oczekuje się formowania
osobowości uczniów oraz kształtowania u nich operatywnych struktur wiedzy i umiejętności
radzenia sobie w niezwykle dynamicznym środowisku. Mniej ważna jest sama
ilość opanowanych wiadomości – w tym doskonale pomagają uczniowi współczesne
technologie przekazywania i dostarczania informacji. Dużo ważniejsze jest wspieranie
rozwoju sprawności intelektualnego i społecznego działania uczniów. Ta sprawność jest
niemożliwa do osiągnięcia bez rzetelnej wiedzy. I tutaj tak naprawdę zaczyna się zawodowe
działanie współczesnych nauczycieli. Ich rola coraz bardziej polega na stwarzaniu
środowiska przyjaznego uczeniu się, a znacznie mniej na przekazywaniu wiadomości.
Nie chodzi jednak o pozbawienie szkoły obowiązku przekazywania wiadomości – samodzielny
uczeń ma ich poszukiwać, a nie wyłącznie je otrzymywać od nauczyciela w gotowej
postaci. W coraz większym stopniu zadaniem szkoły staje się (w obliczu zmian
w otoczeniu) przygotowanie do samodzielności, w tym także do samodzielnego uczenia
się, oraz do odpowiedzialności za własne uczenie się. W tak pojętej szkole nauczyciele
to profesjonaliści, którzy wiedzą, jak ułatwić uczniom osiągnięcie powodzenia edukacyjnego,
potrafiący identyfikować i uświadamiać im przyczyny działań edukacyjnych.
To wreszcie profesjonaliści potrafiący budować cele uczenia się wspólnie z uczniami
oraz motywować ich do uczenia się; znajdujący samodzielnie odpowiedzi na pytania
powstające w procesie uczenia się; umiejący się wsłuchiwać w opinie środowiska, znający
to środowisko i potrafiący negocjować z nim standardy edukacyjne. To wreszcie
kompetentni doradcy rodziców.
Rdzeniem pracy szkoły są więc programy nauczania, będące nośnikiem określonych
wartości. Najtrudniejsze w zawodzie nauczyciela wydaje się godzenie powinności
przedmiotu z powinnościami wychowawczymi.
29
A. Jankowski, Pedagogika w pokoju nauczycielskim, Warszawa 2000.
25