w rzeczywistości szkolnej Tworzenie – wybór – ewaluacja

W podstawie programowej można odnaleźć jeszcze jeden fragment, który w niewielkiej
części spełnia zapisy Rozporządzenia MEN §4.1.2. Podpunkt c) wskazuje, iż program
nauczania powinien zawierać sposoby osiągania celów kształcenia i wychowania,
z uwzględnieniem możliwości indywidualizacji pracy w zależności od potrzeb i możliwości
uczniów oraz warunków, w jakich program będzie realizowany. W tomie 4. podstawy
programowej z komentarzami, na stronie 66 znajdują się zalecane warunki i sposób
realizacji historii na trzecim i czwartym etapie edukacyjnym. Oczywiście, zawarte tam
informacje są dalekie od wyczerpania zadań nauczyciela w punkcie c) rozporządzenia, ale
przynajmniej ogólnie ukierunkowują metodyczny aspekt programu nauczania.
Podsumowując ten rozdział, należy jeszcze raz podkreślić, iż podstawa programowa
ma fundamentalne znaczenie dla autorów programów nauczania. Zawarte w niej zapisy
są obligatoryjne dla piszących programy. W wielu częściach zapisy znajdujące się
w podstawie nadają się do bezpośredniego umieszczenia ich w programie. Natomiast
o autorskim charakterze programu nauczania zadecydują te elementy, które w podstawie
nie zostały podane, lub przedstawiono je bardzo ogólnikowo.
Program nauczania
Program autorski (program własny) przygotowany przez nauczyciela powinien
spełniać kilka warunków, które z jednej strony będą spełniać wymogi rozporządzenia,
z drugiej natomiast będą stanowić o jego wartości. O spełnieniu wymagań formalnych
zadecydują między innymi te elementy, które będą umiejscawiały dokument w ramach
podstawy programowej – realizując jej zapisy. Tutaj ważna będzie również poprawność
konstrukcyjna, merytoryczna oraz dydaktyczna programu. Natomiast „wartością dodaną”
będzie to, co program cennego wniesie z punktu widzenia dyrektora szkoły, innych
nauczycieli oraz uczniów.
Zagadnienie powiązania programu nauczania z podstawą programową zostało szeroko
omówione w poprzednim rozdziale. Zaznaczyliśmy w nim również, iż w zasadzie
trzy elementy występujące w Rozporządzeniu MEN w sprawie dopuszczania do użytku
w szkole programów implikują zapisy podstawy programowej (podpunkty a, b i d).
Natomiast wracając do tego, co w Rozporządzeniu MEN w sprawie dopuszczania do
użytku w szkole programów nie zostało zapisane, a co decyduje o wartości autorskiego
programu nauczania, musimy zwrócić uwagę na dwa aspekty. Po pierwsze, to te elementy,
które stanowić będą o autorskim pomyśle. Przewijać się będą we wszystkich punktach
programu, natomiast nie mają w zasadzie wpływu na formalną akceptację. Jednak to ta
część wydaje się najważniejsza z punktu widzenia szkoły, gdyż umiejscawia program oraz
działania z nim związane w konkretnym miejscu, wśród konkretnych ludzi.
Druga ważna sprawa to ogląd programu z punktu widzenia odbiorcy. Jest to często
niedoceniany punkt odniesienia. W praktyce uważamy, iż program jest elementem
warsztatu nauczycielskiego. Program nauczania powinien przede wszystkim zaspokajać
aspiracje ucznia, powinien być tak skonstruowany, aby w jak największym stopniu
dawał możliwości pełnego zaprezentowania umiejętności pedagogicznych nauczyciela,
ale jego głównym celem powinno być jak najlepsze kształcenie uczniów.
Program jest wtedy wartościowy z punktu widzenia ucznia, kiedy:
– okazuje się przydatny w praktyce,
– stanowi dobry fundament dalszej nauki,
41