w rzeczywistości szkolnej Tworzenie – wybór – ewaluacja

posiadają też wiedzę i umiejętności znacznie przekraczające program nauczania (często
ze źródeł pozaszkolnych). (…) Wydaje się, że dobrą okazją do ich wyłonienia stwarzają
konkursy przedmiotowe. Uczestnictwo w konkursie pozwala bardziej obiektywnie ocenić
osiągnięcia szkolne oraz poszerzyć horyzonty wiedzy i umiejętności o treści „najświeższe”,
najbardziej aktualne oraz zmobilizować do zwiększenia wymagań wobec siebie 15 .
Po zdiagnozowaniu uczniów nauczyciel musi określić warunki oraz sposoby realizacji
programu. Zapisy ogólne dotyczące tego zagadnienia znajdują się również w komentarzach
do podstawy programowej. Ale określenie warunków musi być wpasowane
w konkretną szkołę. Dyrektor opiniując program autorski (własny) nauczyciela, musi
wiedzieć, czy szkoła jest w stanie zapewnić odpowiednie warunki do jego realizacji. To
dyrektor powinien najlepiej orientować się w kontekście funkcjonowania szkoły. Pojęcie
kontekstu dydaktycznego definiuje Bolesław Niemierko, obejmując nim wszystkie
składniki sytuacji dydaktycznych, w których przebiegało uczenie się czynności będących
przedmiotem pomiaru sprawdzającego. Kontekst dydaktyczny zawiera więc właściwości
uczniów, nauczycieli, treści kształcenia, wyposażenia i organizacji 16 .
Diagnoza uczniów oraz rozpoznanie kontekstu pozwoli nauczycielowi – autorowi programu
na pełną zgodność z rozporządzeniem w punkcie c). To z kolei pozwoli na przyjęcie
metod pracy odpowiadających okresowi rozwojowemu uczniów, ich potrzebom oraz wykorzystujących
bazę, jaką dysponuje szkoła, w której program będzie realizowany.
Należy zwrócić uwagę, iż nauczyciel przygotowujący autorski program nauczania
może w tym miejscu dokonać segmentacji treści nauczania na działy (szczególnie przy
programach zbudowanych liniowo jak np. historia czy biologia) lub na umiejętności
(tu przede wszystkim w programach zbudowanych spiralnie – np. języki obce). Ale nie
jest to konieczne. Nauczyciel może również wzbogacić swój program o przykładowe
scenariusze lekcji, które dotyczyć będą np. zajęć w klasie z dużą liczbą dyslektyków, lekcji
multimedialnej, lekcji z wykorzystaniem pracy w grupach, itp. Sposób umocowania
tych kwestii w programie wynikać będzie z koncepcji, jaką przyjął.
Aby stwierdzić zgodność z zapisami związanymi z punktem c) rozporządzenia, dyrektor
może skorzystać z listy pytań dotyczących tego zagadnienia – (oczywiście jest to
lista otwarta):
1. Czy przyjęte metody świadczą o dokonaniu diagnozy?
2. Czy metody zawarte w programie są różnorodne i zapewniają osiągnięcie celów zawartych
w podstawie przedmiotowej?
3. Czy metody są adekwatne do wieku rozwojowego uczniów?
4. Czy metody zawarte w programie umożliwią stosowanie różnych sposobów nauczania,
w zależności od możliwości indywidualnych uczniów?
5. Czy metody zawarte w programie rozwijają różne umiejętności uczniów?
6. Czy metody i sposoby zawarte w programie są możliwe do zastosowania, biorąc pod
uwagę możliwości sprzętowe i organizacyjne szkoły?
7. Czy nauczyciel zaplanował wykorzystanie technologii komputerowej i medialnej?
Ostatnią częścią Rozporządzenia MEN w sprawie dopuszczania do użytku w szkole
programów obligującą nauczyciela piszącego własny program nauczania jest punkt e)
propozycje kryteriów oceny i metod sprawdzania osiągnięć ucznia.
44
15
T. Kutajczyk Ewaluacja osiągnięć uczniów uzdolnionych, [w:] Perspektywy…dz. cyt., s. 209–210.
16
B. Niemierko Pomiar wyników kształcenia, dz. cyt., s. 225.