w rzeczywistości szkolnej Tworzenie – wybór – ewaluacja

Anna Galant
Ewaluacja programu nauczania
Wprowadzenie
Ewaluacja jest dziś nieodłącznym elementem dydaktyki. Kiedyś była przyjmowana
z niechęcią – współcześnie mocno zakorzeniła się w edukacji. Poddawanie ewaluacji
programu nauczania jest obecnie koniecznością, w zasadzie stanowi ona integralną
część programu. Autor powinien zaplanować, w jaki sposób przebiegać będzie proces
oceny: treści, materiału, metod nauczania, procedur osiągania celów. Nauczyciel, który
zamierza realizować wybrany program, powinien wiedzieć, jak ma przebiegać ewaluacja,
bo tylko ona zapewni monitorowanie, a przede wszystkim udoskonalenie programu.
Nauczyciel w dokumencie programowym powinien znaleźć odpowiedź na pytania:
po co uczyć? czego uczyć? jak uczyć? jak oceniać?
Badając wartość i przydatność dokumentu programowego, nie można pominąć oceny
związanej z uwzględnieniem całości zapisów z podstawy programowej i tego, czy program
nauczania odpowiada specyfice i charakterowi szkoły, w której ma być realizowany.
Definicje
Chcąc mówić o ewaluacji programu, należy najpierw zdefiniować i uściślić sam termin.
Wśród teoretyków dydaktyki i pedagogiki nie ma zgodności co do rozumienia tego pojęcia.
Niektórzy definiują 1 ewaluację jako: „sformalizowany sposób określania jakości, efektywności
i wartości planu, wytworu, projektu, procesu celu lub programu” w procesie tym
„ustala się kryteria oceny jakości i decyduje, czy są one względne, czy absolutne; zbiera
potrzebne informacje; stosuje kryteria w celu określenia jakości” (Worthen, Sanders).
Inny sposób rozumienia omawianego pojęcia prezentuje Tuckman: na ewaluację składają
się „narzędzia, za pomocą których stwierdza się, czy program spełnia swoje zadania, a więc
czy dany zbiór działań odpowiada zamierzonym lub zaleconym efektom”. W tym przypadku
nacisk położony zostaje na narzędzia i techniki ewaluacji. Natomiast Doll w swych pracach
definiuje ewaluację jako: „szeroko zakrojony, ciągły proces badania, czy skutki użycia danej
treści i danych sposobów są zgodne z wyraźnie postawionymi celami.” Zbliżone rozumienie
pojęcia przedstawia Stufflebean: ewaluacją jest „proces wskazywania, otrzymywania i dostarczania
informacji potrzebnych do podejmowania decyzji o wyborze.”
Wykorzystując różne sposoby rozumienia ewaluacji, można przyjąć, że ocenianie to
proces polegający na systematycznym badaniu wartości wybranego programu nauczania
według określonych kryteriów. Celem tego procesu ma być udoskonalenie programu.
Ornstein i Hunkins twierdzą, iż „Ewaluacja jest to proces lub kilka powiązanych ze
sobą procesów, dzięki którym ludzie gromadzą dane do podjęcia decyzji, czy coś przyjąć,
zmienić czy odrzucić, na przykład program lub podręcznik.” 2
1
Definicje sformułowane przez badaczy podawane są za: A.C. Ornstein, F.P. Hunkins, Program szkolny.
Założenia, zasady, problematyka, Warszawa 1999, s. 316.
2
A.C. Ornstein, F.P. Hunkins, Program szkolny…, dz. cyt., s. 316.
83