w rzeczywistości szkolnej Tworzenie – wybór – ewaluacja

Takie pytania mogą być przydatne autorowi programu przy sprawdzeniu, czy program
zawiera wszystkie podstawowe elementy struktury, czy odpowiada wymogom
formalnym i merytorycznym. Procedura kontrolna powinna zostać wykonana, zanim
program zostanie poddany ocenie zewnętrznej. Lista owa jest także przydatna dla
każdego nauczyciela poszukującego odpowiedniego programu w wykazie programów
dopuszczonych przez Ministerstwo Edukacji Narodowej. Każdy program musi przejść
określoną procedurę dopuszczenia zgodnie z rozporządzeniem ministra edukacji narodowej
27 . Od roku 1998 rozporządzenie zmieniało się kilkukrotnie.
Badając programy, można się posługiwać nie tylko cytowanymi gotowymi arkuszami,
przede wszystkim należy pamiętać o podstawowej zasadzie – lojalności wobec programu.
Dochodzi do absurdalnych sytuacji, gdy niektórzy pozwalają sobie na dokonywanie
analiz, nie biorąc pod uwagę założeń danego programu. Zasada bezwzględnej lojalności
zezwala na badanie programu tylko pod kątem jego założeń oraz dokumentów prawnych.
Lektura omówionego fragmentu pracy Komorowskiej i Dylaka pozwala stwierdzić,
że samodzielne tworzenie programów jest zadaniem złożonym, wymaga pewnych kompetencji,
w które nauczyciele nie są wyposażeni w toku kształcenia na uczelni 28 , ale
daje wiele satysfakcji. Wymaga także dużej odpowiedzialności: za jakość nauczania wg
własnej propozycji, za efekty pracy uczniów, a także za to, aby program nauczyciela nie
był oderwany od rozwiązań programowych przyjętych w danej szkole. Właśnie dlatego
w regulacjach prawnych podkreśla się, że programy dopiero po zaopiniowaniu mogą
zostać wprowadzone do szkolnego zestawu programów nauczania.
24
Dlaczego program własny?
Szkoła będąca organizmem wytworzonym przez określone grupy społeczne i reprezentująca
ich interesy nie jest instytucją samotną, zawieszoną w próżni. Jest ona połączona
ze środowiskiem, przez które została powołana i dla którego ma pracować. Szkoła
nie istnieje sama dla siebie, jest taka, jakie jest społeczeństwo. W pewnym stopniu
jest także odwrotnie – społeczeństwo jest takie, jaka jest szkoła, z zastrzeżeniem, że
o ile szkoła masowa może być (i bywa) odbiciem społeczeństwa, o tyle społeczeństwo
nie jest wiernym odbiciem szkoły. Innymi słowy, nie za wszystko, co złe (ale i dobre)
jest odpowiedzialna szkoła. Pomimo zmian w środowisku, w którym ona istnieje, jej
zasadnicze funkcje nie ulegają zmianom, natomiast zmienia się rozłożenie akcentów
na nie oraz w ich obrębie.
Są to funkcje: instrumentalna (odnośnie środowiska), autonomiczna i wspierająca
(w odniesieniu do ucznia). W pierwszej chodzi o zadania kształcące, selekcjonujące
oraz uspołeczniające (w tym przekazywanie dziedzictwa kulturowego). A więc – każdy
dobór treści nauczania ma charakter instrumentalny.
W funkcji autonomicznej należałoby wskazać przede wszystkim na zadania wynikające
z potraktowania ucznia jako osoby i podmiotu edukacji. Z ostatnią funkcją wią-
27
Kolejna wersja Rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 24 kwietnia 2002 r.
w sprawie warunków i trybu dopuszczania do użytku szkolnego programów nauczania, programów
wychowania przedszkolnego i podręczników oraz zalecania środków dydaktycznych (Dz.U. Nr 69,
poz. 635) obowiązuje od dnia 22 czerwca 2002 roku.
28
Uczelnie oferują studia podyplomowe z tego zakresu.