w rzeczywistości szkolnej Tworzenie – wybór – ewaluacja

‣ dostosowane do potrzeb uczniów, zapewniające pracę z uczniami słabszymi lepszymi,
czyli indywidualizację
Jak rybak idzie na ryby, to zabiera ze sobą przynętę,
która smakuje rybie, a nie rybakowi. (Aleksander Kamiński)
Jean Piaget twierdził, że aby zachęcić uczniów do myślenia, musimy stawiać przed
nimi wyzwania, jak pisał Yeti, „fascynować tym, co trudne” 13 . Według Lwa Wygotskiego,
nauczyciele realizujący program powinni stawiać swoim uczniom wymagania na
granicy ich możliwości, nie powinny być one ani zbyt łatwe, ani za trudne. Wiąże się
z tym pewna trudność – wciąż tak naprawdę nierozwiązany problem polskiej szkoły,
czyli indywidualizacja nauczania. Bo co zrobić, kiedy w przeciętnej klasie jest tak, jak
to obrazowo ujął Raffini, a przytoczył Jere Brophy To nieuczciwe, by zmuszać żółwie,
by ścigały się z zającami. Zające rozleniwią się i utną sobie drzemkę, a żółwie popadną
w zniechęcenie, bo zwycięstwo jest nieosiągalne. 14
Najprostszy sposób, ale rzadko wykorzystywany, bo bardzo pracochłonny, to taka modyfikacja
ćwiczeń i poleceń dla uczniów, np. z podręcznika, polegająca na ułatwieniu
zadań, tak by były one do wykonania przez uczniów słabych, i propozycji zadań trudniejszych
dla uczniów zdolnych. Ponieważ podstawowym czynnikiem motywującym uczniów
jest możliwość osiągnięcia sukcesu, czyli sprostanie stawianym wymaganiom.
Kolejny element to dostosowanie metody i formy pracy do potrzeb naszych uczniów.
Należy rozpoznać nie tylko zainteresowania, upodobania, mocne i słabe strony uczniów,
ale i swoje własne.
Nie zapominajmy o uczniach zdolnych. Polska szkoła ma problem z uczniem zdolnym,
który bardzo często jest pozostawiony sam sobie. Zazwyczaj bez problemu osiąga
wysokie wyniki, co skutkuje tym, że nie stawia się przed nim wyzwań, nie proponuje
ciekawej oferty rozwoju. Taka sytuacja może powodować szereg zagrożeń, np. brak
wykształcenia nawyku systematycznej pracy, co może doprowadzić do rozleniwienia,
a w konsekwencji w niedalekiej przyszłości braku znaczących, adekwatnych do możliwości
osiągnięć szkolnych. Jedną z możliwości jest wykorzystanie zdolnych uczniów
do nauczania słabszych. Taką możliwość daje uczenie się w parach. Korzyści mogą być
obustronne. Najbardziej efektywnie uczymy się, nauczając innych. Wiedza i umiejętności
są uporządkowane i ugruntowane. Żeby dobrze nauczyć, trzeba się dobrze do tego
przygotować. Kiedy zdolny uczeń uczy swoją koleżankę lub kolegę, dla tego słabszego
tworzy się sytuacja komfortowa: mniejszy dystans, łatwość przyznania się, że czegoś
się nie rozumie, język bardziej zrozumiały, w konsekwencji naprawdę świetne rezultaty.
A dodatkowo kształtujemy w młodych ludziach postawy proobywatelskie, co może okazać
się w długiej perspektywie nawet ważniejsze niż wynik sprawdzianu i egzaminu.
‣ rozwijające kreatywność
Kreatywność to wymyślanie, eksperymentowanie, wzrastanie,
ryzykowanie, łamanie zasad, popełnianie błędów i dobra zabawa.
(Mary Lou Cook)
13
R. Fisher, Uczymy, jak się uczyć, dz. cyt., s. 25.
14
J. Brophy, Motywowanie uczniów do nauki, Warszawa 2002, s. 82.
75