De Eiwittransitie - Eerste Kamer der Staten-Generaal

2.1.3. Nederland: goede focus, maar…
Het idee dat Nederland een geschikte schaal is voor interventie wordt ondersteund én
ondergraven.
Ondersteund als je het effect in beschouwing neemt dat Nederland juist op
milieugebied invloedrijk is op de rest van de wereld. (“In Canada we always did a
temperature check what the Netherlands are doing in this.” 24 “Niet dat de EU doet
wat Nederland doet, maar ze scant eerst altijd wel eerst het beleid hier.”).
Bovendien is er vanuit transitietheorie veel voor te zeggen om Nederland tot
proeftuin te maken voor duurzame ontwikkeling, waarin we experimenteren met
technische én sociale innovaties.
Ondergraven als je in beschouwing neemt dat een Nederlandse marktshift niets
voorstelt vergeleken bij het volume van de opkomende Aziatische markten en een
systeembeschouwing daarom de wereldwijde impact en krachten moet omvatten.
Sommige partijen zeggen alleen geïnteresseerd te zijn als de eiwittransitie
internationaal een item wordt. Met het FAO-rapport en de wereldwijde aandacht
voor klimaat lijkt dat slechts een kwestie van tijd.
In ons project besluiten we de situatie rond Nederlandse consumenten in het
centrum te zetten en optimistisch te zijn over onze invloed op de rest van de wereld.
2.1.4. Consumenten: belangrijk aangrijpingspunt, maar…
De veronderstelling dat de consument het totale systeem diepgaand beïnvloedt, ligt
onder vuur tijdens onze sessies. Hij is doorlopend in interactie met andere spelers en
met de omringende structuren. Producenten, tussenschakels, magnetrons, pannen,
kookboeken en bijvoorbeeld cijfers over regionale ontwikkeling zijn zeker mede
richtingbepalend.
Innovatiehistorische studies tonen hoe bij systeemomslagen actoren (en daarmee de
eruit voortkomende elementen) co-evolueren 25 : zet de één een stap, dan reageert de
rest daarop en zo verder. Volgtijdelijk verschuiven daarom systeemcomponenten als
wetten, product/service/infrasystemen, sociale normen, instituties, allianties en
kennisontwikkelrichtingen. Het is een langdurige wisselwerking van actoren en
elementen en het resultaat volgt niet noodzakelijk de wil van enkelen. 26
Desondanks blijft de consument een hoofdrolspeler. Spelen de anderen hun
transitiebijdrage superieur, dan nog kan zíjn houding het hele spel bederven. Profetas
24 Uitspraak van Canadese onderzoekster inzake cultuur, milieu en duurzaamheid
25 Geels F.W., Understanding the dynamics of technological transitions: a co-evolutionary and
socio-technical analysis, PhD-thesis, University of Twente, 2002
26 Ref 1: Te Riele et al, Transities, kunnen drie mensen de wereld doen omslaan?, Ministerie
VROM, Den Haag, 2000; Ref 2: Rotmans J., Kemp R. and van Asselt M.B.A., More evolution than
revolution: transition management in public policy, Foresight 3, no.1, 15-32, 2001
24