De Eiwittransitie - Eerste Kamer der Staten-Generaal

Factor 'agrarische techniek'
Uitgedaagd door de weerbarstigheid van ons drassige kikkerland, weten Nederlandse
boeren als geen ander het onderste uit de kan te halen. Bieleman beschrijft uitvoerig
welke technieken door de eeuwen heen worden toegepast om opbrengsten te
verbeteren.
17de eeuw: landwinning door inpoldering
In de 17de eeuw werden grote delen van Noord-Holland (de Beemster, de Purmer, de
Wormer, de Heerhugowaard, en de Schermer) droog gelegd. Op deze gronden
hoefden de boeren geen graan meer te verbouwen, omdat dit werd ingevoerd. “De
veehouders gingen zich toeleggen op de boter- en kaasbereiding, of veefokkerij of
vetweiderij.” Kaas werd een Nederlands exportproduct (Vernooij, 1994, p. 12).
Vanaf 1850: modernisering / mechanisering van de landbouw
Vernieuwingen:
- werktuigen (maaimachine, hooischudder, ...);
- drainage van tuinbouwgronden;
- bijhouden van waterstanden;
- stoomgemalen vervangen molens;
- brongas als brandstof;
- nieuwe methodes van veebeoordeling;
- fokkerijverenigingen: registratie koeien en melkproductie, keuringen (bijv. in
1874 oprichting “Nederlands Rundveestamboek”);
- de introductie van kunstmest: uitgevonden in Duitsland, in de eerste helft van de
19de eeuw 75 ; in 1875 wordt in Capelle aan den IJssel de eerste
superfosfaatfabriek opgezet 76 .
1900: organisatie van kennis
“(D)e boer in het verleden was een empirist. Op grond van ervaring wist
hij welke akker vruchtbaarder was, en dat zwaardere stalmest soms meer
opbrengst gaf, maar soms ook niet. (…) maar waarom, bleef hoe alles zo
was, bleef een raadsel (sic.). Een boer verbouwde gewassen en fokte vee
en maakte zuivel zonder te begrijpen. (…) Tot ver in de 19 e eeuw, toen de
ontluikende landbouwwetenschap een tip van de sluier begon op te
lichten, bleven akkerbouw en veehouderij nog geheel berusten op
ervaring en intuïtie, op kennisoverdracht van vader op zoon en op
jarenlange praktijk.” (Bieleman 1992)
75 Wikipedia, lemma “Kunstmest”
76 site van Vereniging van Kunstmestproducenten: www.kunstmest.com
67