De Eiwittransitie - Eerste Kamer der Staten-Generaal

1800
“De landbouw van het voormalig Zuidholland bestaat inzonderheid in
Delfland en Rhijnland vooral in den veebouw en het maken van zuivel”.
“Van het IJ en Zuiderzee af tot aan Hoorn en Alkmaar is alles tot de
veeteelt aangelegd en wel bepaaldelijk om daarvan zoetemelksche kaas
te trekken.”
(Jan Kops, commissaris voor de landbouw van de Bataafse Republiek,
geciteerd in Vernooij, 1994)
Inmiddels behoort onze melkveehouderij tot de top van Europa. Een koe geeft 2200
tot 3000 liter per jaar; voor die tijd ongekende hoeveelheden.
In 1880 volgt er een landbouwcrisis. Graan wordt geïmporteerd uit Amerika.
Wederom reageren boeren met de overstap naar veeteelt, maar ook met het stichten
van landbouworganisaties en coöperaties. Zo wordt het mogelijk om efficiënter te
produceren en verwerken. Verkazing van melk bijvoorbeeld, wordt verplaatst van de
boerderij naar kleine fabriekjes; dit geeft niet alleen een schaalvoordeel, maar maakt
ook een sprong in de kwaliteitsbewaking mogelijk.
Hoe ecologische beperkingen tot op de dag van vandaag na-ijlen in eetgewoontes
wordt prachtig geïllustreerd door De Boer en Aiking (2006) in een factoranalyse van
data over eiwitbronnen in 14 Europese landen: als je deze landen tweedimensionaal
uitzet op basis van hun gelijkenis in eiwitbronnen, dan ontstaat na enig roteren en
spiegelen een plot die grote gelijkenis vertoont met de landkaart van Europa. De
verticale as komt overeen met de dimensie “eiwit uit melk” (Noord) en “eiwit uit
groente en graan” (Zuid); de horizontale as met de dimensie “eiwit uit kip” (West)
“eiwit uit rund en melk” (Oost). Deze relatie tussen eiwitbronnen en onze
topografische locatie wordt verklaard met de mediërende factoren ecologie, Bruto
Nationaal Product, en aandeel Protestantse inwoners (met navenant meer ascetische
eetgewoontes). Zie onderstaande grafiek.
Grafiek: Factoranalyse van gelijkenis eiwitbronnen in Europa.
66