De Eiwittransitie - Eerste Kamer der Staten-Generaal

die tijd modern sociaal en juridisch kader (zie ook “Factor overheid”). Er bestond een
aanzienlijke regionale handel, maar toch was de rurale economie eenvoudig en naar
verhouding arm, omdat door productiefactoren en de wijze waarop de productie
economisch georganiseerd was, een lage opbrengst onvermijdelijk was.” (de Vries
1979). Er bestond “nog weinig beroepsdifferentiatie, de afwateringstoestand was vaak
slecht, de landbouwmethoden waren – op enkele uitzonderingen na – weinig
ontwikkeld. De markteconomie was van geringe productiviteit, maar het bestaande
fysisch-geografische, juridische en sociale kader – de erfenis uit het middeleeuwse
verleden – was zodanig dat de boeren sterk konden reageren op nieuwe
mogelijkheden voor economische ontwikkeling.” (Roessingh 1979) Over de
beroepsdifferentiatie: tot de 16de eeuw waren veel boeren eigenlijk uomi universali:
elke gezin voerde een scala aan ambachten uit (zoals turfsteken, visserij, verkazen,
weven en verven van stoffen) om het hoofd boven water te houden. Pas met de
specialisatie stegen de opbrengsten uit de landbouw.
1500 – 1650
In de periode tussen 1500 en 1650 vonden in de kustprovincies grote veranderingen
plaats:
“Een marginaal en kwetsbaar gebied, waar nauwelijks meer dan een
kwart miljoen mensen op een vaak moeizame wijze hun bestaan vonden,
veranderde in een uiterst productieve en kapitaalintensieve sector van
een sterk op handel gerichte economie.” (de Vries 1979)
Deze veranderingen worden toegeschreven aan:
- een snelle bevolkingstoename;
- stijgingen van landbouwprijzen;
- en de opkomende internationale graanhandel.
Amsterdam werd de graanschuur van Europa, wat ook onze binnenlandse markten
sterk beïnvloedde. Door de Baltische graanhandel (i.e. import van goedkoop graan)
hield men hier te lande op met het verbouwen van graan in de streken waar dit duur
en riskant was. Men ging dan over op veeteelt, 'handelsgewassen' en tuinbouw.
1700
Tussen 1700 en 1750 ligt een periode van dalende productie en dalende zuivelprijzen.
Dit wordt toegeschreven aan:
- een algemene stagnatie van de economie en bevolkingsgroei;
- regionale factoren zoals concurrerende markten en het afgraven van de
veengronden voor turf;
- en de veepest.
Boeren reageerden op de dalende zuivelprijzen door in plaats van zuivel meer vlees
aan te bieden, of door hooi te gaan verbouwen voor de paarden in de stad.
65