De Eiwittransitie - Eerste Kamer der Staten-Generaal

5.2. Stappen voor het ontwerpen van consumentenbeleid
Bij het ontwerpen van milieupsychologische instrumenten is het zinvol vier stappen
te doorlopen. Het nu volgende stoelt op de aanpak van McKenzie-Mohr (McKenzie-
Mohr and Smith 1999), met de naam community-based social marketing, aangevuld
met inzichten uit transitiemanagement.
Stap 1. Formuleer het gewenste gedrag
Voor effectief beleid moet eerst duidelijk zijn welk gedrag gewenst is. Bijvoorbeeld:
duurzame mobiliteit kan een beleidsdoel zijn, maar het faciliteren van het gebruik
van de fiets vraagt om andere instrumenten dan zuinig rijden. Een “klimaatneutrale
kantine” vraagt een andere aanpak dan het faciliteren van “vaker vegetarisch”.
Bij de eiwittransitie is het gewenste gedrag nog niet duidelijk. Dat komt niet alleen
doordat de ministeries er nog geen uitspraak over doen; het ligt ook aan de aard van
het domein voeding. Het zusterproject van Blonk geeft wel aanwijzingen (minder
geïmporteerde biefstuk, in totaal minder eten, minder zuivel), maar er zijn vele
variaties denkbaar en sommige common sense ideeën zoals “vegetarisch is per
definitie beter” moeten misschien op de schop. Verder zijn er strategieën voor
optimalisatie denkbaar op verschillende niveaus: binnen producten 63 , binnen
maaltijden 64 en binnen voedselconsumptiepatronen 65 . Hoe een verandering binnen
zo’n patroon uitpakt, is afhankelijk van aannames over en weging van de
duurzaamheidindicatoren: komt het product van ver of dichtbij, hoe is het verwerkt
en vervoerd, hechten we meer aan dierenwelzijn of aan biodiversiteit, waarmee
vervangt een consument het product? Kortom, in milieutechnische zin is voeding
complex.
We stellen vast dat er een veelheid aan mogelijke, wenselijke oplossingsrichtingen
c.q. gewenste gedragingen is. Welke richting ‘goed’ is hangt af van keuzes die een
technoloog of wetenschapper niet kan maken, maar die in dialoog met de
samenleving tot stand moeten komen.
Hoe om te gaan met deze pluriformiteit? Hier biedt transitiemanagement soelaas. In
een normatief-participatief beleidsproces (bijvoorbeeld in de vorm van een
transitiearena) genereren partijen samen meerdere streefbeelden, plus de wegen
ernaartoe. Dit kan resulteren in specificaties van gewenst gedrag, wat twee voordelen
heeft. Ze komen voort uit de betrokkenen zelf - wat de haalbaarheid ervan verhoogten
ze worden gedragen door deze partijen, wat de noodzaak tot controle en dwang
vermindert. Pluriformiteit aan oplossingsrichtingen (bijvoorbeeld gewenste
gedragspatronen) hoeft ook vanuit de milieupsychologie geen probleem te zijn.
63 Bijvoorbeeld door het produceren van samenstellingen uit plantaardige en dierlijke eiwitten,
waardoor het aandeel dierlijke eiwitten verlaagd wordt
64 Bijvoorbeeld door biefstuk te vervangen door kip
65 Bijvoorbeeld door over te stappen op een aantal dagen veganistisch per week
48