De Eiwittransitie - Eerste Kamer der Staten-Generaal

Bij eiwitvoorziening zou als Regime kwalificeren: de intensieve productie van
dierlijke eiwitten. Hiermee doelen we op de gangbare sectoren rundvee, zuivel,
pluimvee en varkens. Dit zijn immers de sectoren die voorzien in het leeuwendeel van
de behoefte aan eiwit van de Nederlandse (en buitenlandse) consument. Deze
producten worden grotendeels niet-gebrand vermarkt, ze zijn merkloos. Deel van het
consumptieregime zijn de driecomponentenmaaltijd en multi-culti eten; Cargill en
Bunge; Zwanenberg en VION; Albert Heijn en one-stop-shopping; buiten de deur en
on-the-go eten; kant-en-klaar, en weinig tijd voor de bereiding.
Voor eiwit zijn in het Landschap 52 zaken relevant als: milieu-, klimaat- en
wateragendering; landbouwtechniek; fairness van handel in grondstoffen voor
diervoeder op de wereldvoedselmarkt; inrichting van ruraal Nederland; kennis van
voedselproductie en duurzaamheidconsequenties; doorgaande urbanisatie en
daardoor verlies van contact van grote delen van de eindmarkt met de
productielocatie, gepaard met concern over dierenwelzijn; de “klimaathype”; het
FAO-rapport “Livestock’s long shadow”; welvaart en ruraal-urbane migratie in Azië
met daardoor stijgende vleesvraag; de opkomst van biobrandstoffen door stijging van
de olieprijs met daardoor stijgende voedselprijzen. Op het eerste ook niet geliëerd aan
eiwit maar wel degelijk van belang voor transities in voedselconsumptie zijn
ontwikkelingen zoals vergrijzing; arbeidsparticipatie door vrouwen; en meer single
huishoudens.
Bij eiwit bestaan de Niches momenteel uit: de productie van eigentijdse alternatieve
eiwitrijke producten als Tivall, Quorn, Quart, Meatless en Goodbite. Merk op dat
branding bij deze producte juist wèl belangrijk is (in tegenstelling tot het merkloze
karakter van de meeste vleesproducten). Daarnaast zijn er de traditionele
plantaardige eiwitrijke producten als tahoe, tofu en falafel. Niches zijn ook
veganisme, vegetarisme en vleesluw eten en de melkvervangers uit soja, rijst of
graan.
3.2.1. Spanning regime/landschap: sterke meekoppeling voor take-off
De spanningsopbouw tussen regime en landschap én de nicheontwikkeling spelen bij
eiwit al decennialang. Voor een transitie is dat geen ongebruikelijke termijn. De
situatie van vandaag is echter wezenlijk anders dan tien, vijftien jaar geleden. Het
commentaar van kleine groepen op vleesproductie in de jaren ’70 is nu uitgegroeid
naar druk uit brede en uiteenlopende hoek 53 . Op alle maatschappelijke lagen
signaleren spelers de spanning tussen de bijeffecten van de dierlijk-eiwitvoorziening
en kwesties als water- en landgebruik en biodiversiteit, mest & emissies, stijgende
prijzen door groeiende economieën & protesten uit de basis van de piramide,
volksziekte obesitas, voedselveiligheid, dierbehandeling en dierziekten. Voor de EU
52 Met “Landschap” bedoelen we in Transitiemanagement “grote trends van hoger niveau (...)
Voorbeelden zijn klimaatverandering en globalisering. Dit soort trends verlopen vaak traag en zijn niet of
nauwelijks te beïnvloeden.” DRIFT (2006). Transities & Transitiemanagement. Een inleiding. Rotterdam.
53 Waaronder wetenschap, politiek, actiegroepen, multinationale instituties.
38