De Eiwittransitie - Eerste Kamer der Staten-Generaal

ijvoorbeeld vergroot worden door het uitproberen van gedrag (“een keertje met de
trein”; “een keertje zonder vlees”) heel makkelijk te maken.
Waargenomen normen: dit vindt mijn omgeving normaal
“Het is hier heel normaal om dubbel te parkeren.” “Afval op straat gooien is geen
schande.” Vanuit onderzoek naar norm-activation volgens Schwartz (Schwartz 1968)
leren we dat gedrag beïnvloed word door het beeld dat we hebben van de sociale
norm (de gedeelde normen van de mensen om ons heen), en de mate waarin wij ons
willen conformeren aan deze sociale norm.
Het concept norm-activation is uitgewerkt en toegepast op milieurelevant gedrag
door Stern et al. (Stern, Dietz et al. 1999). Voor het beïnvloeden van waargenomen
normen zijn veel instrumenten denkbaar (zie ook de Grafiek in Hoofdstuk 5.).
Bijvoorbeeld door gedrag van anderen transparant te maken: “85.000
Rotterdammers gingen U voor bij het indraaien van hun spaarlampen!”.
Verantwoordelijkheid toekennen
“Voel ik mij betrokken bij dit probleem en de oplossing? Gaat het mij iets aan?” Het
ligt voor de hand dat de mate waarin ik mij verantwoordelijk voel voor een probleem,
meespeelt in mijn responsiviteit. Hoe dichter bij huis, hoe meer verantwoordelijk ik
mij voel: voor mijn kind, voor mijn werk, voor mijn huis. Maar voel ik mij voor mijn
straat nog verantwoordelijk? En voor mijn stad? In de psychologie wordt dit aspect
wel onderzocht onder de noemer ascription of responsibility (Schwartz 1968);
toekenning van verantwoordelijkheid. Het is in dezen de vraag in hoeverre
consumenten zich verantwoordelijk voelen voor klimaatverandering en andere
milieuproblemen.
Diepe waarden: abstracte prioriteiten
Als we individueel gedrag zien als een ui, dan zijn de waarden daarin de binnenste
kern van abstracte prioriteringen die helpen bij het maken van, en indirect – via de
andere ‘schillen’ – tot uiting komen in keuzes. Ze staan in een wederkerige relatie met
gedrag: ze beïnvloeden maar worden tevens beïnvloed door gedrag. Over het
algemeen zijn waarden stabiel, dus niet zo licht te veranderen. Er zijn wel
instrumenten die zich richten op waarden, zoals “social learning”, waarbij aan de
hand van het bespreken van een materie waarden expliciet gemaakt kunnen worden,
en daardoor mogelijk beïnvloed.
De schakels tussen waarden en gedrag worden gezien als minder stabiel en dus beter
te beïnvloeden, en daarom meer dankbare aangrijpingspunten voor beleid.
‘Ontbrekende’ factoren
Sommige lezers zullen zich afvragen waarom een bekend concept als ‘attitude’ ofwel
‘houding’ ontbreekt in deze opsomming en waarom geen aandacht besteed wordt aan
76