De Nederlandsche Bank - Jaarverslag DNB 2011

algemeen Overzicht
uitgavenverminderingen. zonder verbreding van de belastinggrondslag zal het
gestelde einddoel echter buiten bereik blijven. Dit vergt een krachtige aanpak
van belastingontduiking en een radicale cultuurverandering bij zowel de
belastinginner als de belastingbetaler. Daarnaast is verbetering van de concurrentiepositie
noodzakelijk om de Griekse economie structureel op een hoger
groeipad te brengen. Concreet betekent dit alles voor de komende jaren: lagere
lonen en pensioenen, hogere belastingen, minder subsidies en langer werken.
Dit recept zal overigens alleen effectief zijn bij een drastische hervorming van
het Griekse overheidsapparaat.
De in Ierland gerezen problemen zijn van een volstrekt andere aard, hoewel niet
minder ernstig. Jarenlang gold de Keltische tijger, opgeklommen tot de top-10
van rijkste landen ter wereld, als het voorbeeld voor de rest van Europa. In 2007
begon het tij echter te keren. Tot dat jaar was de welvaartstoename gepaard
gegaan met forse prijsstijgingen van onroerend goed, die op hun beurt leidden
tot omvangrijke investeringen in de bouwsector en daarmee een extra impuls
aan de economie gaven. Doordat krediet volop beschikbaar was om dit proces te
accommoderen, kon een zeepbel ontstaan, die met het uitbreken van de
‘subprime’ crisis begon leeg te lopen. Inmiddels zijn de huizenprijzen met bijna
40% gedaald en de prijzen van commercieel onroerend goed met meer dan 50%.
Bijgevolg heeft Ierland een uitzonderlijk diepe recessie ondergaan, met een
cumulatief productieverlies van 11% en een ruime verdubbeling van de werkloosheid.
Het Ierse bankwezen moest door dit alles ongekende verliezen op het
hypotheekbedrijf incasseren en werd geconfronteerd met omvangrijke onttrekkingen
aan de internationale passiva, zodat staatssteun onvermijdelijk werd.
In ruil voor de hulp van buitenlandse autoriteiten, die in totaal bijna EUR 70
miljard bedraagt, heeft Ierland zich moeten committeren aan een ambitieus
programma, gericht op herstructurering van de financiële sector en sanering van
de overheidsfinanciën.
Wel of geen internationale steun?
De vraag of, en wanneer, een land te hulp moet worden geschoten door de
internationale gemeenschap is niet in haar algemeenheid te beantwoorden. Dat
geldt zeker voor een land in het eurogebied, omdat de belangen van de lidstaten
door de gemeenschappelijke munt in grote mate parallel lopen. In feite houden
Europese overheden en financiële instellingen elkaar in een houdgreep. Banken,
verzekeraars en pensioenfondsen hebben omvangrijke uitzettingen op Europese
overheden en op elkaar. Overheden, op hun beurt, hebben in verband met de
bestrijding van de crisis aanzienlijke deelnemingen in banken of staan voor
grote bedragen garant. Deze betrokkenheid van overheden is voor markten
essentieel om het vertrouwen in kwetsbare instellingen te behouden. Tegelijkertijd
kan die betrokkenheid leiden tot twijfel over de financiële gegoedheid van
de overheid, zeker als er nog andere factoren zijn die de overheidsfinanciën uit
het lood (dreigen te) slaan. Gebeurt dit, dan lopen risicopremies op en vinden
‘downgrades’ plaats, zodat de (her)financiering van schuld in gevaar komt. Door
deze houdgreep vraagt elk nieuw feit in de landencrisis om zorgvuldige
afwegingen van de autoriteiten. De roep om radicale oplossingen die daarbij
geregeld opklinkt vanuit het publiek of de politiek is op zich begrijpelijk. Gezien
de genoemde vervlechtingen, maar ook omdat de aard van de problemen van
land tot land verschilt, is het echter verre van evident dat die oplossingen
zonder meer in het belang van de burgers zijn, waar dan ook in Europa.
Er zijn nog twee andere overwegingen die pleiten voor een uiterst behoedzame
aanpak. De eerste is dat de vrijheidsgraden voor vergaande maatregelen
24 DNB / Jaarverslag 2010