De Nederlandsche Bank - Jaarverslag DNB 2011

algemeen Overzicht
momenteel sterk worden beperkt door het feit dat de financiële buffers praktisch
overal zijn uitgeput. De tweede overweging is dat crisisbeleid (of het uitblijven
daarvan) naar zijn aard met grote onzekerheid is omgeven. Dit hangt deels
samen met de notoire onvoorspelbaarheid van de psychologie van de markt, die
vaak doorslaggevend voor de effectiviteit van het beleid is. De complexiteit van
de situatie speelt echter ook een rol, waardoor de kans op inschattingsfouten
groter is dan normaal. Illustratief in dit verband is dat het IMF, de Europese
Commissie en de Europese Centrale Bank (ECB) er in september nog van
overtuigd waren dat Ierland zijn problemen zelf kon oplossen, nadat nieuwe
overheidsgaranties op verplichtingen van Ierse banken waren goedgekeurd door
de Commissie.
Oplossingen van nu zijn noodverbanden
De Europese Raad heeft besloten een permanent mechanisme voor crisisbeheersing
in het leven te roepen. Dit voorziet in een steunfonds, het European
stability Mechanism (EsM) en opname van zogenoemde ‘collective action
clauses’ in obligatiecontracten van alle overheden in het eurogebied. Met
dergelijke clausules wordt beoogd herstructurering van schuld mogelijk te maken
zonder dat alle obligatiehouders daarmee hoeven in te stemmen. van een
steunfonds kan het (verkeerde) signaal uitgaan dat overheden altijd gered zullen
worden. Het EsM zou dus eigenlijk nooit gebruikt mogen worden, omdat
anders de ‘no bail-out’ clausule uit het verdrag van Maastricht verwordt tot een
dode letter. Dit betekent dat het beleid ter voorkoming van zo’n situatie zeer
aanzienlijk moet worden versterkt.
Tot voor kort was het geloof nog wijdverbreid dat landen niet snel failliet
zouden gaan als ze eenmaal een bepaalde ontwikkelingsgraad hadden bereikt.
Dit adagium, ook wel aangeduid als ‘graduation’, heeft een behoorlijke knauw
gekregen. De schuldencrisis in het eurogebied heeft in elk geval nog eens
duidelijk gemaakt dat een monetaire unie het niet kan stellen zonder strikte
begrotingsregels voor individuele lidstaten en evenmin zonder automatische en
onmiddellijke sancties wanneer de regels worden overtreden. De afspraken
moeten daarom aanzienlijk strakker worden dan het huidige sGP en worden
verankerd in nationale wetgeving, terwijl de rol van de Europese Commissie
dient te worden versterkt. Hoewel de voorstellen van de Werkgroep van
Rompuy een eerste stap in de goede richting zijn, ontberen zij voldoende
ambitie. Er is meer nodig om de EMU toekomstbestendig te maken en het
vertrouwen van financiële markten structureel te herwinnen. Dit betreft niet
alleen de begrotingsregels, die zich mede op de ontwikkeling en financiering van
overheidsschulden moeten richten, maar ook het bredere macro-economische
beleid, dat nadrukkelijker in het teken moet staan van de preventie van grote
prijsvolatiliteit op markten voor onroerend goed en aanhoudende tekorten op
de lopende rekening van de betalingsbalans. Het is niet toevallig dat deze
verschijnselen zich juist voordoen in de lidstaten die in de problemen zijn
gekomen. Daarnaast zal meer werk moeten worden gemaakt van arbeidsmarkthervormingen,
vooral in de zuidelijke lidstaten. Bij de afronding van dit
Jaarverslag waren de discussies over een alomvattend pakket van de EU nog
gaande.
Eurogebied nog geen optimaal valutagebied
Toen de euro werd ingevoerd, vormde de EMU geen optimaal valutagebied. Het
idee was echter dat het sGP en structurele hervormingen – de Lissabon-strategie
– meer economische integratie zouden bewerkstelligen. Dat is tot nu toe ijdele
25 DNB / Jaarverslag 2010