De Nederlandsche Bank - Jaarverslag DNB 2011

algemeen Overzicht
Momenteel speelt de discussie of het monetaire beleid zich, naast prijsstabiliteit,
mede moet richten op het voorkomen van financiële onevenwichtigheden. Daar
lijkt veel voor te zeggen. De transmissie van het monetaire beleid loopt immers
altijd via kredietverlening en vermogensvorming. De doelstellingen liggen
daarmee meer in elkaars verlengde dan prijsstabiliteit en maximale werkgelegenheid
en kunnen ook goed binnen het bestaande mandaat van de ECB worden
behartigd. Om te vermijden dat de ultieme doelstelling van prijsstabiliteit uit
het vizier verdwijnt, is het wel van belang dat de basis voor financieel evenwicht
wordt gelegd door adequate regelgeving, effectief toezicht en de inzet van
macroprudentiële instrumenten. Deze thema’s komen later aan de orde.
Nederlandse economie toont gemengd beeld
Het herstel van de Nederlandse economie verliep in 2010 met horten en stoten
en moest het vooral van de oplevende vraag uit het buitenland hebben.
Consumenten waren terughoudend en het vertrouwen van vóór de crisis is nog
lang niet terug. Ook bedrijven lieten het afweten, getuige het feit dat de
investeringen in vaste activa over het hele jaar genomen fors afnamen.
Niettemin biedt de verbeterende winstgevendheid, gevoegd bij de stijgende
bezettingsgraad, een goede basis voor een opleving van de bedrijfsinvesteringen.
De arbeidsmarkt houdt zich opvallend goed en logenstraft de sombere voorspellingen
van twee jaar geleden. De werkloosheid is sinds de top van februari
gedurende tien maanden op rij gedaald en in december uitgekomen op nog geen
5% van de beroepsbevolking. Ter vergelijking: het Europese gemiddelde is circa
10%, terwijl de werkloosheid in Duitsland nog altijd ruim 7% bedraagt. Omdat
de werkgelegenheid in Nederland veel minder sterk is gedaald dan de productie,
is het aannemelijk dat bedrijven bewust en op grote schaal personeel hebben
vastgehouden in afwachting van betere tijden. Deze zogenoemde ‘labour
hoarding’ wordt bevestigd door recent onderzoek van de ministeries van
Financiën en sociale zaken en Werkgelegenheid. structurele krapte op de
arbeidsmarkt geldt als de belangrijkste oorzaak van dit verschijnsel. Belangrijk is
natuurlijk ook dat het Nederlandse bedrijfsleven kennelijk over voldoende
financiële buffers heeft beschikt om ontslagen uit of af te stellen. In het
genoemde onderzoek wordt verder gewezen op het toenemende aantal zelfstandigen
zonder personeel, die fungeren als personele buffer bij het opvangen van
onverwachte productieschommelingen. Deze verklaringen weerspreken
overigens niet dat de gebleken veerkracht van de Nederlandse arbeidsmarkt als
een positieve verrassing kwam.
De markten voor onroerend goed zijn nog duidelijk in mineur. De investeringen
in woningen dalen al ruim twee jaar. In dezelfde periode heeft de gemiddelde
huizenprijs zo’n 7% ingeleverd, terwijl het aantal transacties sinds 2007 met 40%
is afgenomen. Bij stijgende hypotheekrentes en aangescherpte kredietvoorwaarden,
deels vanuit het beleid, zal de situatie de komende tijd kwetsbaar
blijven. Dit vormt ook voor de overheid een risico. veruit de meeste hypothecaire
leningen worden onder de Nationale Hypotheek Garantie afgesloten, nadat
het vorige kabinet in het kader van de crisisbestrijding het maximaal toegestane
bedrag naar EUR 350.000 had verhoogd. Ronduit zorgelijk is de situatie op de
kantorenmarkt, waar een structureel aanbodoverschot tot grote prijsdalingen
heeft geleid. De leegstand op deze markt doet bovendien afbreuk aan de
kwaliteit van de leefomgeving en zet daarnaast de rendementen op vastgoedbeleggingen
voor langere tijd onder druk.
28 DNB / Jaarverslag 2010