Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart ...

lijft daar een brede strook woeste grond liggen: de Weerter Heide c.q. de Weerter en Budeler
Bergen. Dit gebied wordt naderhand militair oefenterrein en zodoende wordt daar niet meer verder
ontgonnen. Ook om andere redenen verdwijnt het verschijnsel “ontginning”. Zo worden de meeste
stukken overgebleven woeste grond bestemd tot natuurreservaat; zelfs worden enkele ontginningen
teruggedraaid en opgegeven. Het belangrijkste symbool hiervan is het Goor, dat na jaren van
bemaling nu weer nat moet worden, wat plaatselijk opgeven van landbouwgrond inhoudt. Wat het
oude cultuurland betreft, dit wordt slechts beetje bij beetje herkaveld. In de jaren 1978/79 doet het
circus van de ruilverkaveling het gebied aan, waardoor zeer veel karakteristieke elementen uit het
landschap verdwijnen. 93
22.1 Veenontginningen
Ontginning van een veengebied om het agrarisch te gaan gebruiken. Klassiek is de verdeling van het
terrein in “hoeven” (12 maal zo lang als breed, 12 bunder of 51,5 – 16,0 hectare groot; andere
verhoudingen komen ook voor). Op iedere hoevestrook werd in principe een boerderij geplaatst.
Kleinere venen zullen minder grootschalig aangepakt zijn.
22.2 Beekdalontginning
De natte bodem van beekdalen was geschikt om in het voorjaar hooi te leveren en daarna als weide
te dienen. Veelal in korte strookjes dwars op de beek gelegd, met allerlei struikbegroeiing langs de
scheidingsslootjes. In brede beekdalen soms een grootschaliger opzet.
3.22.2.001. Het Goor
In 1957 werd het initiatief genomen om het Goor te laten ontginnen door de Heide Mij. Hierbij werden
40 ha. cultuurgrond gewonnen en een gedeelte in natuurstaat behouden. Het Goor was een
verzamelplaats van vogels en stond bekend om de sneppenjacht. Het "sneppenhuis" - nu afgebroken
voor wegverbreding - herinnerde aan de jagers. 94
Als men vanaf Soerendonk richting de Grote Heide gaat, passeert men aan de rechterkant het
natuurgebied Het Goor en aan de linkerkant het Kranenveld. Het Goor is het bronnengebied van de
Strijper Aa, die naar Leender-Strijp en zo verder naar Leende stroomt. Het Kranenveld ligt aan de
andere kant van de weg tussen het Goor en het "Laank Bos". Beide gebieden waren tot voor enkele
decennia terug nog deels cultuurgronden. Door de grote vraag naar landbouwgrond werden deze
beide gebieden in de 50-er jaren ontgonnen en aan de natuur onttrokken. Het Goor werd na de
ontginning een weidegebied, waar het vee graasde en in het Kranenveld werden vooral granen
(rogge, gerst etc.) verbouwd. De laatste 20-30 jaar ziet men overal het tegenovergestelde. Door
overproductie en globalisering
wordt landbouwgrond verlaten en
teruggegeven aan de natuur. Zo
ook met het Kranenveld en het
Goor. Beide gebieden zijn nu
prachtige aan elkaar grenzende
natuurgebieden. 95
Afbeelding: Vanaf het hoge duin bij
Het Goor zicht op het ontgonnen
vengebied bij Witsemdijk (maart
2011)
93 Van Exel, 1981.
94 Winkelmolen, 1977, 377.
95 Jaspers, 2004.
107