Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart ...

ebouwing van Dorplein wijkt opvallend af van bebouwing elders in Brabant uit die tijd en heeft
verwantschap met vergelijkbare gebouwen in de Belgische Maasstreek.
Er werd ook ruimte gecreëerd voor andersoortige voorzieningen die het zelfstandige karakter van de
gemeenschap benadrukken. Centrum van het gemeenschapsleven was het reusachtige Hotel St.
Joseph, ofwel de Cantine uit 1898 (Zie 3.27.21.012). Terzijde van Hotel St. Joseph lag de vierkante
Groote Plaats. Op vrije uren kon men verpozen bij de kiosk. Er werd voor gezorgd dat men ook buiten
de arbeidstijd zinvol bezig kon zijn in de beschermde sfeer van het dorp; de fanfare Les Echos de
Dorplein heeft vaak opgetreden in de
muziekkiosk (zie 3.27.15.001). 227
Afbeelding: Strakke wegen aanleg in Budel-Dorplein (maart
2011)
Dorplein
Wegen, plein en lanen werden opgehoogd met as van de fabriek, waar jaarlijks duizenden tonnen
steenkolen werden (en worden) verbruikt. De naam "Dorplein", ter ere van de stichters, werd
vastgesteld in de raadsvergadering van Budel op 5 september 1893. In 1895 waren 40
arbeiderswoningen klaar. Het bouwen ging intussen door en zo was een paar jaar later dat aantal
meer dan verdubbeld. Ook werd een groot gezeIlenhuis gebouwd. In 1896 was het gedeeltelijk
gereed en werd de kantine er in gevestigd, die als naam voor het geheel werd aangenomen, in plaats
van St. Jozefhotel, zoals aanvankelijk de bedoeling was. Het werd niet alleen een café-restaurant met
levensmiddelenbedrijf, maar ook een pension met wasserij, bakkerij, ontspanningszaal, ziekenzaal en
kapel en school. 228
Ten zuiden en oosten van de zinkfabriek is nog een aanzienlijk deel van het heide- en
vennencomplex aanwezig.
Onderzoek door heemkundigen brachten een beschrijving over dit fabrieksdorp uit 1912 aan het licht.
Het is volgens de heemkundigen een nauwgezette weergave van hoe Dorplein er in die tijd uitzag en
hoe het er aan toe ging. Het is een centraal verslag van de Arbeidsinspectie in het Koninkrijk der
Nederlanden over 1912, uitgereikt door het Departement van Landbouw, Nijverheid en Handel. In
Hoofdstuk XVI staat, onder de rubriek Fabrieksdorpen, het volgende geschreven over Dorplein:
„Het tweede dorp is het z.g. Dorplein, gelegen in de gemeente Budel, op drie kwartier afstand van het
station van dien naam. Midden in de heide zijn daar de zinkfabrieken verrezen van de' Société
Anonyme des Zincs de la Campine. Westelijk van dit groot industrieel bedrijf, door de meestal
heerschende westenwinden gevrijwaard tegen de schadelijke en hinderlijke dampen van de fabriek,
ligt het dorpje, naar de directeuren "Dorplein" genoemd.
In 1895 begonnen, zijn successievelijk een 40 tal arbeiderswoningen gebouwd. Het eerste type is nog
betrekkelijk klein; elk huis is bestemd voor 2 gezinnen, het is vrij liggend en omgeven door een tuin.
Het tweede type, in 1898 gebouwd, is ruimer en flinker wat inrichting betreft en bergt eveneens twee
gezinnen. De laatste 10 huizen elk voor 4 gezinnen bestemd, zijn zeer ruim en groot en dateren van
1907 (Voor dit laatste woningtype, zoomede voor de geheele situatie van het dorp wordt naar de
teekening verwezen). Alle huizen zijn aangesloten op de waterleiding van de fabriek; bij de eerste
twee type heeft elk huis nog slechts één kraan voor de beide inwonende gezinnen. De huurprijs der
woningen varieert van f 0,50 tot f 0,75 per week.
227 Wessel, 1992, 138.
228 Winkelmolen, 1977, 301.
220