Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart ...

3.22.2.002 Het Kranenveld
Zie hierboven.
22.3 Bosontginning
Ontginning in de laatste middeleeuwse bossen ging vaak ook strooksgewijs, maar die stroken zijn
dan een beetje krom of bochtig.
22.4 Heideontginning
Ontginning van de “heide”. In de Middeleeuwen vaak in typische afgeronde vormen, soms
aanklampend aan eerdere soortgelijke ronde vormen. Ook in de vorm van blokken min of meer rechte
stroken vanaf de weg heiwaarts. Ze zijn niet altijd bewoond, want het is soms alleen maar uitbreiding
van het land van een bestaande boerderij.
3.22.1.001 Gemeentegronden achter Gastel
De gemeentegronden achter Gastel, langs de fietspaden naar Valkenswaard en naar de Achelse
kluis, zijn voor het grootste deel voornamelijk door de landbouwers van Gastel in cultuur gebracht.
Toen omstreeks 1907 het gebruik van kunstmest, ontginning van geschikte heidegronden op groter
schaal dan voorheen mogelijk maakte, en de groeiende bevolking van Gastel behoefte kreeg aan
meer bouw- en weiland, wist burgemeester J. Damen van Soerendonk een schikking te treffen, die
het particuliere initiatief van de landbouwers van Gastel inschakelde tot de ontginning en verbetering
van die gemeentegronden. 96
3.22.1.002 De Ontginning (de "Maoruser Hei")
De komst van kunstmest deed de opbrengsten van gecultiveerde gronden met de helft toenemen en
maakte ontginningen op grote schaal mogelijk. Hiervan profiteerden zowel particulieren als de
gemeenten. Duizenden hectaren hei en woeste gronden werden in cultuur gebracht. Zo ook in de
gemeente Maarheeze. Onder burgemeester Moons (1906-1924) werd tijdens en na de Eerste
Wereldoorlog circa 130 ha in cultuur gebracht. Op deze ontginningen werden vijf boerderijen gesticht.
Onder burgemeester Klardie (1924-1930), de opvolger van Moons, werden een aantal woeste
gronden beplant met bos, dit onder toezicht van Staatsbosbeheer. De ontginningen in Maarheeze
betroffen vooral het gebied links van de Koenraadtweg/Panweg achter de spoorlijn tot aan Leende.
Men noemde het in de volksmond meestal de "Maoruser Hei". Na het in cultuur brengen werd dit
gebied ook wel de Ontginning genoemd. De namen van de straten in dit gebied hier zijn nu:
Ontginningsweg, Horikken, Rakerstraat (naar het beekje De Raak) en Panweg.
De ontginningsboerderijen:
- Aan de huidige Rakerstraat 2, naast het spoor
- De Sint Jozefhoeve, Rakerstraat 4 (twee boerderijen)
- Rakerstraat, nummer 6
- De boerderij op de huidige Ontginningsweg 2-4
3.22.1.003 Woutjespeel
Op de topografische kaart is langs de grens met Hamont tussen de Hoort en Budel-Dorplein het begin
van een heideontginning te zien. De Peeldijk werd er de ontsluitingsweg van. Het gebied is nu geheel
in cultuur op een vennetje en een bosje na.
22.5 Populierenlandschap
Geen gewone bosbouw, want tussen de populieren overheerst boerenland, dat is nu net het typische!
Het populierenlandschap betrof zowel natte gebieden (beemden, broeken) als de akkers Op sterk
lemige gronden is de centrale Meierij vanaf 1750 de populierenteelt op gang gekomen. In Schijndel,
waar de populierenteelt zeer dominant was, kan ze geassocieerd worden met het rond 1900 zeer
algemeen voorkomen van uitgestrekte gebieden met zeer kleine strookvormige met heggen en
bomen omheinde percelen. Op nattere en lemige gronden werden populieren in de houtkanten
gepoot. Het populierenlandschap betrof er vooral de gronden van de Bodem van Elde, het Wijbosch
en het aangrenzende Broek. In die gebieden waren al vroeg hele bospercelen aangelegd. Het
populierenlandschap strekte zich verder richting Liempde, Best en Oirschot uit, zover er lemige
96 Winkelmolen, 1977, 377.
108