Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart ...

uitgeholde biet op een paal midden in de wei. Nog geen minuut later had het echte dwaallicht dit
"neplicht" meegenomen en zweefden ze samen nog een tijd door de velden, heel hoog deze keer.
Honderden mensen trokken naar de Schoordijk, met hun bange kinderen onder de rokken of
vastgeklemd aan de broekspijpen, om het licht te zien. Avond aan avond waren de straten vol
mensen.
De kapelaan van het dorp vond het na een tijd welletjes. Met een dik gebedenboek gewapend liep hij,
al prevelend en biddend, langs de wegen en paadjes, waarlangs ook het dwaallicht zweefde. Vanaf
die avond verscheen nooit meer het dwaallichtje.
De plaats waar het dwaallichtje altijd verscheen was ongeveer tussen de Stenen Kelder(s) en het
Spookstraatje. In het spookstraatje zou ook een struik gestaan hebben, die altijd heen weer bewoog,
alsof het er flink waaide, ook al was er geen zuchtje wind. De Stenen Kelder is een bekend toponiem
in Budel, dat op alle oude kaarten voorkomt. Het lag links van de Nieuwedijk, gezien vanuit Budel.
Ooit moet hier een gebouw met kelder of alleen een kelder gestaan hebben. Boeren die daar grond
hadden, ploegden nog lange tijd stenen omhoog. Het Spookstraatje was het achterste van de twee
verbindingsweggetjes tussen de Schoordijk-Nieuwedijk en de Broekkant. Het werd ook wel
Heksenweggetje genoemd. Het Spookstraatje c.q. Heksenweggetje is na de ruilverkaveling
verdwenen. Het andere weggetje, vroeger de Kruisstraat genaamd, bestaat nog altijd en verbindt de
Nieuwedijk-Schoordijk met de Broekkant, waar het overgaat in het Heiligstraatje. Het spoken speelde
zich af tussen dit weggetje en de Stenen Kelder(s).
Het bidden waarover gesproken wordt, het kruis en het kruisteken zijn bekende afweermiddelen en
tevens markeringen van het katholicisme. Bovenstaande verhaal is algemeen bekend als het geloof
in dwaallichtjes, ook wel stalkaarsen genoemd. Deze dwaallichtjes of stalkaarsen hield men voor
ongedoopte kinderen, waarvan het lot beklaagd werd. Omdat ze niet gedoopt zijn, zou hun ziel
rondzwerven. Dwaallichtjes kwamen vroeger ook echt voor en doordat het veel donkerder was dan nu
vielen ze ook meer op. Het verschijnsel had betrekking op het z.g. moerasgas. Door de hoge
grondwaterstand kwam dit lichtgevende moerasgas soms boven de grond en dwaalde in de vorm van
kleine vlammetjes of vuurbolletjes rond. Dit moerasgas ontstaat door ontbinding van rottende stoffen.
Door de lagere grondwaterstand ziet men dit soort dwaallichtjes nauwelijks meer. Een andere soort
dwaallichtjes werden veroorzaakt door de zogenoemde gloeiwormen. Deze gloeiwormen hadden een
stof in zich die fluorescentie vertoont (in het donker licht de stof op). Nu ziet men ze bijna niet meer. 182
3.27.14.003 De heks, die de man deed stilstaan, Veestraat, Budel
Op diezelfde Schoordijk kreeg een man uit de Buulder-Bosch op een mooie zomeravond de schrik
van zijn leven. Via een smal paadje, dat dwars door de velden liep, wandelde hij naar de Schoordijk
met de bedoeling daar zijn schoenen te laten maken bij een oude schoenmaker. Midden op het
paadje kwam hij een heel oud vrouwtje tegen. Hij groette haar heel vriendelijk en liep door. Het oude
vrouwtje echter deed haar mond niet open en bleef stokstijf op haar plaats staan. De man was even
verwonderd over zoveel onvriendelijkheid, maar dacht er verder niet aan. De volgende avond liep hij
over datzelfde paadje met zijn inmiddels gerepareerde schoenen in de hand. Op precies dezelfde
plek stond weer dat oude vrouwtje, dat geen spier van haar lijf bewoog. Weer groette hij vriendelijk en
weer zei ze niets terug. Dit keer liet de man het er niet en schreeuwde haar toe: "Verrekte heks, als je
niets zegt, sla ik je mijn schoen tegen je kop". Hij hief zijn arm op om te slaan, maar kwam arm bleef
in de lucht steken, en wat hij ook probeerde, hij kreeg hem meer naar beneden. Het vrouwtje
verdween en liet hem staan. Urenstond hij daar, omringd door bosjes mensen, die belust op sensatie
toegestroomd. Iedereen was ervan overtuigd dat er heksenwerk in spel was. Op den lange duur werd
de man moe en nam zijn toevlucht bidden. Hoe harder en hoe meer hij bad, des te meer zakte zijn
arm naar beneden totdat hij uiteindelijk weer slap langs zijn lichaam hing. 183
Ook dit is een soort verhaal dat men op meer plaatsen tegenkomt. Door de bezwering van, meestal
een oud vrouwtje, een heks, kan men niet meer of bepaalde lichaamsdelen niet meer bewegen. Door
bidden etc. kan dit niet meer kunnen bewegen, ongedaan worden gemaakt. Het pad dat hier
182 H. Jaspers, „Hoe de kapelaan met een gebedenboek het dwaallicht Budel uitjoeg en over de heks en de koe in de
varkensstal: sagen, legenden en andere verhalen uit ons heemgebied‟. In: Aa-kroniek 15 (1987) 29-32
183 H. Jaspers, „Hoe de kapelaan met een gebedenboek het dwaallicht Budel uitjoeg en over de heks en de koe in de
varkensstal: sagen, legenden en andere verhalen uit ons heemgebied‟. In: Aa-kroniek 16 (1987) 15-19
183