Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart ...

Ter linkerzijde van de Geuzendijk richting Budel staat plusminus 200 meter ten westen van Brasserie
de Blaakven een houten kruis met een smeed-ijzeren crucifix. Sinds jaar en dag draagt dit kruis het
volgende onderschrift:
“AIvorens gij den weg betreedt
die door de bergen leidt
bidt hier die voor Uw zaligheid
den bitteren kruisdood leed”
Het dwaalkruis langs de Geuzendijk
Zo'n kruis, dat is opgericht als een
waarschuwing voor de mensen die door
zeer eenzame en gevaarlijke streken
moesten trekken, heet dwaalkruis. Er zijn
hier in vorige eeuwen inderdaad wat
mensen verdwaald op de uitgestrekte
heidevelden, waartussen gevaarlijke
moerassen bevonden. Volgens sommige
verhalen plekke daarom al in 1587 een
kruis zijn opgericht ter nagedachtenis
aan de hier omgekomen mensen.
Waarschijnlijk is het dat dit kruis pas in
werd geplaatst toen 3 Weertenaren die
naar de markt in Budel waren geweest
en in deze omgeving zijn verdwaald en
verdwenen. 162
Afbeelding: dwaalkruis langs de
Geuzendijk (www.wegkruisen.nl)
3.26.19.003 Hoek Nieuwstraat en Willem de Zwijgerstraat, Budel
Houten kruis met corpus op sokkel van basaltkeien, ca 1930. Afdakje met gekartelde windvanen.
Ernaast een grootbladige Linde. Wilhelminaboom van 185 cm omtrek. Sectie: F2 3810.
3.26.19.004 ‟t Hagelkruis, Maarheeze
Dit toponiem dateert op zijn laatst uit de zestiende eeuw. De naam hagelkruis wijst er op dat er in dit
gebied, dat tot voor zo'n twintig jaar geleden geheel uit landbouwgrond bestond, een kruis stond ter
afweer van hagel en andere natuurrampen die het gewas konden vernielen. De meeste Noord-
Brabantse hagelkruisen waren van steen. Ze stonden meestal aan een kruispunt of driesprong van
wegen en vormden soms een grenspaal voor een parochiegrens. Vaak was aan een hagelkruis een
brooduitdeling aan armen verbonden, een gebruik dat mogelijk teruggaat op voorchristelijke
vruchtbaarheidsriten. Deze vruchtbaarheidsriten gingen bijna altijd samen met (Germaanse) doden
offers. Om de vruchtbaarheid van de akkers te bevorderen werden broodoffers gebracht op de
kruispunten, waar immers de geesten van de overledenen bijeen kwamen volgens de Germanen. Op
kruispunten waar een lijkstoet passeerde legde men strowissen of hield men stil om voor de
overledene te bidden (in voorchristelijke tijden mogelijk voor het afweren van boze geesten).
Een ander veel aangeduid verband is dat tussen processies op de kruisdagen (de drie vastendagen
voor Hemelvaartsdag) en de hagelkruisen; het doel van beide is immers zegen verkrijgen over 'de
vruchten der aarde'. Ook de Romeinen kenden een soort processies ten behoeve van de
veldvruchten, waarbij men naar een grenspaal trok. De hagelkruisen vonden voor de overwegend
landbouwende bevolking van vroegere eeuwen zeker druk bezochte devotieplaatsen. De oorsprong
162 Henkens, 1989.
169