Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart ...

overgeheveld van Maarheeze naar Soerendonk en Gastel. Deze situatie bleef zo, totdat de gemeente
Soerendonk, Sterksel en Gastel per 1 januari 1925 werd samengevoegd met de gemeente
Maarheeze en zo de nieuwe gemeente Maarheeze ging vormen. 21 Deze nieuwe gemeente
Maarheeze ging, met uitzondering van Sterksel, per 1 januari 1997 op in de gemeente Cranendonck.
Soerendonk maakte deel uit van de schepenbank van Maarheeze, Gastel en Soerendonk. Het
bezette daarin 3 plaatsen van de zeven.
Het dorpsbestuur bestond uit die drie schepenen en burgemeesters. 22
Beschrijving
Soerendonk was een klein landbouwdorp met enkele ambachtslieden en neringdoenden en
handeldrijvende teuten. Met Gastel besloeg het een oppervlakte van circa 1600 ha., waarvan veel
bos en heidevelden, zure weilanden en moerassige broeklanden, bijvoorbeeld 't Goor en voor de rest
lichte zandgronden. Behalve de gewone producten van de zandgrond, rogge, boekweit, lichte haver
(evie) en wat gerst en aardappelen, werd veel spurrie verbouwd voor het vee in de herfst, als de
weien kaal waren. Ook teelde men lupinen voor de schapen of als groenbemesting en op de beste
gronden ook oliezaden, vlas, erwten en klaver. 23
Gastel
Naam
Dit dorp wordt in 1304 voor het eerst vermeld: Gastele. Volgens Van Berkel en Samplonius is dat een
typisch Zuid-Nederlands toponiem, waarschijnlijk een oude samenstelling van lo „bos op hoge
zandgrond‟ en geest of gaast „zandgrond‟. 24
Wapen
Van een verloren gegaan schrijven van de burgemeester uit 1815 is slechts bekend dat hij
meedeelde dat "de gemeente nimmer een afzonderlijk wapen heeft gevoerd en voorheen met
Maarheeze en Soerendonk was gecombineerd". Men gebruikte gezamenlijk het "wapen" [lees: zegel]
met de kraanvogel. "Het gemeentebestuur verlangt thans geen wapen omdat Gastel waarschijnlijk
met een andere gemeente zal worden gecombineerd." Indien het gemeentebestuur in 1815 een
voorstel had gedaan, dan wel een zegelafdruk had ingezonden, had Gastel zeer waarschijnlijk een
variant van het wapen voor Maarheeze en Soerendonk gekregen, zoals het ook ging bij Heeze,
Leende en Zesgehuchten. Ook provisionele gemeenten kregen immers een wapen toegekend, zoals
Nederwetten.
Gebied
Gastel grensde in de akkers en het brede water van het Goor in het oosten aan Soerendonk, en met
de Kleine Aa aan Budel. De westgrens bestond uit twee rechte lijnen naar de paal Kattenput.
Dorp
Gastel behoorde tot de heerlijkheid Soerendonk en Gastel, gelegen in het Kwartier van Peelland. De
heerlijkheid werd later baronie van Cranendonck. Het dorp behoorde tot het gerecht van Soerendonk
en tot de parochie Budel. Het dorp werd in 1810 afgescheiden van Maarheeze en Soerendonk en bij
Budel gevoegd. In 1821 werd Gastel echter weer bij de toenmalige gemeente Soerendonk gevoegd.
De gemeente Soerendonk, Sterksel en Gastel ging per 1 januari 1925 vervolgens op in de nieuwe
gemeente Maarheeze.
Gastel hoorde onder de schepenbank van Maarheeze, Gastel en Soerendonk. Het bezette daarin 1
plaats van de zeven.
Het dorpsbestuur bestond uit die ene schepen en een burgemeester. 25
Beschrijving
21 Biemans, 2006b.
22 Sanders e.a., 1996, 481.
23 Winkelmolen, 1977, 373.
24 Camps, 1979, nr 672; Van Berkel en Samplonius, 1995, 68.
25 Sanders e.a., 1996, 321.
31