Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart ...

St. Corneliuskapel te Gastel, 2011.
Het gebouw werd in 1930 op bescheiden schaal vernieuwd en uitgebreid. Het werd voorzien van
steunberen, een klokkentorentje op de voorgevel, een portaaltje met kruis voor de ingang en een
uitbouw ('priesterkoor') ter plaatse van het voormalig brandspuithuisje aan de achterzijde van de
kapel. Ook werden dak, plafond, tegelvloer, stuc- en schilderwerk vernieuwd. In het priesterkoor werd
een nieuw altaar geplaatst, afkomstig uit de oude kerk van Budel-Schoot.
Bij een nieuwe, noodzakelijke restauratie in 1976 werden het klokkentorentje en voorportaaltje
verwijderd. Op de plaats van het oude portaaltje werd een eenvoudig afdak aangebracht. Op het dak
verrees op ongeveer een kwart lengte vanaf de voorgevel een vierkant klokkentorentje. De
buitenmuren werden wit en rood gesaust, waardoor de kapel een soort 'Hans en Grietjehuis' leek. De
oude kerkbanken maakten plaats voor moderne stoelen. Ook inwendig werd de kerk opnieuw
geschilderd. De tekst boven het altaar 'H. Cornelius Patroon tegen Stuipen en Vallende ziekte Bid
voor Ons' werd toen teruggebracht tot 'H. Cornelius + Bid voor ons'. Achter het altaar werd in april
1976 een afbeelding geschilderd door Fons Groenland uit Heeze. Hierop is de (gerestaureerde) kapel
te zien te midden van een aantal boerderijen, waarboven een heilige (Cornelius) bezwerend zijn
handen houdt. Cornelius is daarbij abusievelijk afgebeeld als een regulier in bruine pij.
Bij de herinrichting in 1993 van het plein waarop de kapel staat werd een replica van het oude
portaaltje met kruis in moderne materialen aangebracht. Ook werd de rode kleur verwijderd en
vervangen door de oorspronkelijke kleuren wit en groen.
Over de verering van de H. Cornelius te Gastel sinds de bouw van de 15e-eeuwse kapel, die tot 1648
in katholiek bezit was, bestaan nauwelijks gegevens. Het is bekend dat de kapel toen meerdere
altaren kende, maar een afzonderlijk Corneliusaltaar, laat staan een aparte verering, wordt in die
periode niet vermeld. De ouderdom van de bedevaart voor Cornelius is moeilijk vast te stellen. De
oude kapel en de aanwezigheid van een 17e-eeuws beeld kunnen duiden op een verering die vanuit
de Middeleeuwen is blijven bestaan; of de cultus reeds voor de 18e eeuw het karakter van een bede-
vaart heeft gehad, is niet bekend, maar wel goed mogelijk.
Het oudste cultusobject in de kapel is het onbeschilderde houten beeld van de H. Cornelius. Het staat
op een console links van het hoofdaltaar. Het circa 53 centimeter hoge beeld geeft de heilige weer
met op het hoofd de pauselijke tiara, in de linkerhand de pausstaf en in de rechterhand een hoorn.
Het voetstuk, het bolkruis op de tiara en de pausstaf lijken niet oorspronkelijk. Bij een na 1974
157