Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart ...

3.27.9.010 Eerste school Soerendonk, hoek Kruisstraat, ‟t Winkel
Het eerste schoolgebouwtje van Soerendonk was gesitueerd in de Kruistraat op (het betreft oude
sectie nummers) sectie B 415 met daar omheen op B 416 een tuin (342 m2). Daarnaast stond de
middeleeuwse kapel op B 414 met daar omheen het kerkhof op B 413. Dit alles nabij het huidige
kruispunt Heuvel-Kruisstraat, Van Sevenbornlaan-'t Winkel. Hier bevond zich toentertijd het centrum
van het dorp Soerendonk. In de dertiger-veertiger jaren van de 19e eeuw voldeed de school in de
Kruisstraat niet meer aan de eisen van de tijd en vroeg om vernieuwing. De tweede school zou
gebouwd worden aan de Dorpsstraat. 176
3.27.9.011 Tweede school Soerendonk, Dorpsstraat 21-23, Soerendonk
De tweede school met onderwijzerswoning werd gebouwd in de jaren 1845- 1846 in de Dorpsstraat
naast de in 1838 gebouwde kerk. Langzaam maar zeker verplaatste het centrum van Soerendonk
zich naar de huidige plaats van het centrum in de Dorpsstraat. Om deze nieuwe school e.d. te kunnen
bouwen werd door de gemeente een stuk grond gekocht van Paulus Bakens, kadastraal bekend
onder sectie B nummer 991, groot 17 roeden en 20 ellen. Pas uit 1857 weten we dat hier ook een
raadkamer aangebouwd was. Die combinatie school-schoolhuis-raadkamer kwam vroeger in veel
kleine plaatsen voor. Naast de kerk lag het raadhuis, dan het schoolhuis en vervolgens de school (nu
Dorpsstraat 21-23). Het oorspronkelijke perceel werd in vier nummers (in de Rutjens) verdeeld: B
1132 raadhuis en erf (77 m2), B 1133 schoolhuis en erf (145 m2) en B 1134 school en erf (158 m2 en
de rest als grote tuin B 1135. (1340 m2).
Het tweede schoolgebouw van Soerendonk zou dienst doen tot 1884. In 1883 besloot de
gemeenteraad om de school naast het raadhuis te sluiten omdat er een nieuwe school "in de richting
van Gastel" gebouwd zou gaan worden. Ter plaatse zou een nieuw raadhuis gebouwd worden. Voor
het sluiten van de school op Gastel in 1855 gingen de kinderen in Budel naar school. Enkele
decennia later waren er in Budel echter problemen gerezen betreffende de toelating van de kinderen
uit Gastel. Dit vanwege Lager Onderwijs Wet van 1878, die de lasten meer op de gemeente legde.
De kinderen van Gastel zouden voortaan naar Soerendonk naar moeten. De huidige tweede school
was echter te klein om de kinderen van Soerendonk en Gastel samen te huisvesten. Daarom werd
door gemeenteraad besloten om een nieuwe school te bouwen. Dat werd de derde school van
Soerendonk in de Zitterd. Het werd een Openbare Lagere School te Zitterd. 177
Thans een sterk verbouwd dubbelwoonhuis, maar intern misschien nog oud. Met een monumentje
voor de deur, zie 3.27.9.012.
3.27.9.012 Derde school Soerendonk, Zitterd 5, Soerendonk
Het huis Zitterd 5 te Soerendonk, met hoekpilasters en mooie ramen en deur een typisch gaaf
voorbeeld van een 19de-eeuws dorpswoonhuis in een lintbebouwing (Zitterd-Dorpsstraat-
Molenheide). Het is het oude schoolhuis van de derde school van Soerendonk. De "Eerste Steen" uit
deze school, die vanaf 1986 stond op het schutsterrein in de Groenstraat, werd verplaatst naar deze
oude onderwijzerswoning in de Zitterd. De "eerste steen" uit de oude school steen is een vrij grote
blauw-grijze steen van arduin. In het midden bevindt zich het gemeentewapen van Soerendonk, een
gestileerde kraanvogel op twee poten gemaakt van lood. Deze loden kraanvogel is niet origineel.
Links, rechts en onder het wapen staan de namen van het toenmalige gemeentebestuur van wat toen
was de gemeente Soerendonk. 178 CHW. Nr.: BP067-000398
3.27.9.013 Oude school te Budel, Kerkstraat Budel
De Budels schepenen hebben gekozen voor het kerkhof als plaats van vestiging. Ook al vinden wij
dat nu waarschijnlijk niet het meeste geschikte punt, het lijkt er op dat deze keuze tot het normale
patroon behoorde, in elk geval in onze directe omgeving. Ook in Maarheeze stond de school immers
op de buitenste rand van de dodenakker en de kerk er midden op. Volgens de kadastrale aanduiding
176 Jaspers, 1989d, 23 – 25.
177 Jaspers, 1989d, 23 – 25.
178 Jaspers, 1989d, 23 – 25.
178