Catalogus Cultuurhistorische Inventarisatie Erfgoedkaart ...

Bij de Sterkselse Aa te Hugten stond in de Middeleeuwen, waarschijnlijk al in de 12 e eeuw, een
watermolen behorende tot de goederen van Hugten. Bij deze molen grensden Hugten, Sterksel en
Someren aan elkaar. Het rad van deze molen was een oriëntatiepunt bij het vaststellen van de grens
van Sterksel in 1196-1198. 62 In een van de oudst bekende grensbeschrijving, van het goed Sterksel,
daterende uit vermoedelijk 1197, wordt als een van de drie grenspunten van het goed Sterksel
genoemd Hogeten ad Rotam. Hogeten ad Rotam staat in het Middelnederlands bekend als 'Hogete
ten Rade'. Op dit punt vormde de Sterkselse Aa de scheiding tussen de goederen van Sterksel en
Hugten. Volgens de lokale historicus J. Biemans mag verondersteld worden dat met Hogen ten Rade
bedoeld wordt: bij het rad van de (water)molen van Hugten. Dat er in Hugten een molen bestond,
blijkt ook uit de oorkonde uit 1223 waarbij Dirk van Altena de bezittingen, die hij heeft in de hof
Hugten, schenkt aan de Munsterabdij te Roermond. 63 Het is een mooie plek voor een molen: een
duinenrug snoert het beekdal af. In de 19 e eeuw heet de brug er nog altijd “Oude Molenbrug”, het
gebied bovenstrooms heet De Vloed. De molen bestaat al lang niet meer. 64
Afbeelding: Voorde Sterkselsche Aa,
Molenbruggetje geheten, waar vroeger
de watermolen stond (maart 2011)
Vanaf het begin van de vijftiende eeuw is er echter niet langer sprake van “het rad van de molen van
Hugten” maar van de 'oude molen sta(e)(d)t', dat wil zeggen: de plaats van de oude (verdwenen)
molen. Teksten uit 1540 en 1550 bewijzen dat de watermolen dan inderdaad is verdwenen. 1540: "die
van Someren sustineren dat die selve plaetsse daer tmolenradt doen plach te hangen nu wair
geheijten die oude Molenstadt". Bij een brugje over de Sterkselse Aa kon men toen de resten van de
molen nog aanwijzen. Op kaarten van latere datum treffen we ter plaatse omschrijvingen als
"gewesen watermolen", "Oude Mooien" en "Oud Molenbrug". 65
Het ontstijgt nog aan onze kennis of de oorspronkelijke molen – bijvoorbeeld in verband met de
waterstand- verplaatst is, zodat met de benaming “Oude Molenstat” de oude plaats van de molen
werd aangeduid. Ook kan er een nieuwe tweede molen zijn bijgekomen, zodat de plaats bedoeld is
waar de oude molen nog steeds bestond. De benaming diende dan ter onderscheid van de plaats van
de nieuwe molen. 66
62 Camps, 1979, nr. 87, een nog eerdere vermelding betreft een valse oorkonde.
63 Biemans, 1988b.
64 K. Leenders, sprokkelingen Cranendonck. 24 juni 2010.
65 Biemans, 1988b.
66 Biemans 1989b.
65