kur'ân'da cennet kavramı - gariban tavuk

إِن َّ الْمُت َّقِينَ‏ فِي جَن َّاتٍ‏ وَنَهَرٍ‏ فِي مَقْعَدِ‏ صِدْقٍ‏ عِندَ‏ مَلِيكٍ‏ م ُّقْتَدِرٍ‏
“Muttakîler, cennetlerde ve ırmak başlarındadırlar. Onlar güçlü bir Pâdişâhın
huzurunda doğruluk meclisindedirler (mak’ad-i sıdktadırlar)” (Kamer 54/54 -55).
“Mak’ad-i sıdk” terkibini İbn Kayyım cennetin isimlerinden kabul etmektedir
(İbn Kayyım, 2004: 93).Ancak Topaloglu bir önceki âyette muttakilerin cennette
olacağı ifade edildiği için bu terkibin onu niteleyen bir tabir olabileceğini, dolayısıyla
cennetin bir ismi olamayacağını belirtmektedir (Topaloğlu, 1993b: VII, 377).
“Oturmak” anlamına gelen fiilden türemiş olan " مَقْعَدِ‏ " (mak’ad-i) kelimesi,
“Oturmak, oturulacak yer” anlamlarına gelir. “Sıdk” ise -yalanın zıttı olan- “Doğruluk”
anlamına gelir. Mak’ad-i Sıdk ise “Doğruluk meclisi, doğru olanlara has yüksek
makam” şeklinde tercüme edilebilir. Bu terkip, Kur’ân’da sadece bir âyette
geçmektedir: “Hiç şüphe yok ki muttakîler cennetlerde ve ırmaklarda olacaklar; kudreti
sonsuz padişahın katındaki doğruluk makamında!”
Mak’ad-i Sıdk ifadesinin cennetin isimlerinden biri olup olmadığı tartışılan bir
konudur. İbn-i Kayyim bunun cennetin isimlerinden biri olduğunu söylese de bu fikri
reddederek ifadeyi sadece cenneti niteleyen bir tabir olarak kabul edenler de mevcuttur.
Buna yakın bir başka terkip de yine tek âyette geçen “Kadem-i Sıdk”ifadesidir:
“Müminlere de kendileri için Rableri katında ‘kadem-i sıdk’ olduğunu müjdele!”
“Ayak” anlamına geldiği gibi “ilerlemek, bir şeyde öne geçmek” anlamlarına da gelen
“Kadem” kelimesiyle “Sıdk” kelimesinin birleşiminden oluşan bu terkibi Râgıp,
“Fazilette, erdemlilikte öne geçmek” şeklinde yorumlamıştır.
İbn-i Kayyim, terkibin başta cennet olmak üzere değişik şekillerde tefsir
edildiğini belirtmektedir. Tâcu’l-Arûs müellifi Zebîdî ise âyette geçen bu ifadenin
“güzel bir iz bırakmak, yüksek makam, Allah katında öne geçmek, amel-i sâlih, Hz.
Peygamber’in şefaati” vb. şekillerde yorumlandığını kaydettikten sonra sonuç olarak
bunun her türlü hayırlı ve güzel işi ifade eden bir mecaz olduğunu belirtmektedir. Tüm
bunlardan ortaya çıkan sonuç şudur: Kadem-i sıdk ifadesi aslen öne geçmeyi, yüksek
makamı ifade eden bir terkip olduğu halde bu yüksek makam sonuç olarak cennet
olacağından bu ifade cennet şeklinde anlaşılabilir.
78