Pokaż treść!

W takim ujêciu nadmierna troska o podleg³e ca³kowitej zag³adzie
doczesne szcz¹tki cz³owieka niew¹tpliwie wydaje siê niepotrzebna.
Ossoliñski oceniaj¹c miejsce ostatniego spoczynku Stanis³awa
Cikowskiego jako „chrzeœcijañskim niezwyczajne oczom”,
krytykowaæ móg³ nie tylko z³amanie norm stanowego obyczaju,
oderwanie siê od rodowej tradycji, ale tak¿e kryj¹c¹ siê za takim
wyborem, w jego rozumieniu niemo¿liw¹ do przyjêcia dla chrzeœcijanina
w ogóle, naukê o losie cz³owieka po œmierci.
Jako drugi sposób amplifikacji ¿alu mówca wprowadzi³ aluzjê
do s³ynnego obrazu Timantesa z Keos. Egzemplum przywo³uj¹ce
w celu wyolbrzymienia rozpaczy obraz Ofiarowanie Ifigenii
doœæ czêsto pojawia siê w staropolskich funeraliach. Opis samego
przedstawienia (nieco zmienionego i dostosowanego do okolicznoœci,
bo zamiast Agamemnona i bohaterów homeryckich pojawiaj¹
siê rodzice) i wyk³ad jego sensu przedstawi³ np. ks. Bonawentura
Czarliñski w dedykacji kazania na pogrzebie Janusza Wiœniowieckiego:
Jako bowiem malarz Ifigeniej wizerunk wystawiony postronnych
wymalowa³ jak ¿a³uj¹, s³ugi jako p³acz¹, powinne jak
rêce za³amuj¹c narzekaj¹, a nie mog¹c ju¿ sposobu naleŸæ,
jakoby ¿al rodziców wyraziæ móg³, za zas³on¹ ich po³o¿y³, tak
ja mi³e potomstwo, Jaœnie Oœwiecone i Wielmo¿ne Rodzice,
a najwiêcej Ks[iê¿nê] J[ej] M[oœæ], która p³acze swoje po jedynym
przyjacielu zobopóln¹ mi³oœci¹ mierzy, muszê mieæ za
milczenia zakryciem 28 .
Zas³ona u¿yta przez malarza jest dla kaznodziei odpowiednikiem
pozornej praeteritionis, uzasadnieniem pominiêcia tematu,
którego wyraziæ nie zdo³a. Na popularnoœci egzemplum zaci¹¿yæ
musia³ autorytet staro¿ytnych, szczególnie Cycerona i Kwintyliana,
28
B. Czarliñski: Wizerunk ksi¹¿êcia katolickiego, to jest kazanie na pogrzebie
Jaœnie Oœwieconego Ksi¹¿êcia Jego Moœci Janusza Korybuta na Zbara¿u
Wiœniowieckiego, koniuszego koronnego... Lublin, druk Anny wdowy Paw³a
Konrada [b.r.] k E 4
.
22