Pokaż treść!

Niemo¿noœæ przedstawienia wzmacnia i wyobra¿enie przemilczanego,
i zaanga¿owanie emocjonalne odbiorcy. Taka pog³êbiona,
retoryczna interpretacja pozostaje raczej poza zasiêgiem staropolskich
oratorów. Przyk³ad zyskuje nawet ujêt¹ z zupe³nie innej perspektywy
interpretacjê, jak w liœcie dedykacyjnym do Aleksandra
S³uszki:
[...] umyœli³em by³ [...] wiecznym milczeniem pogrzebn¹ mowê
moj¹ zagrzeœæ, vellum jako Tymantes Agamemnonowi zapuœciwszy,
aby sine spectante cesaret dolor w Waszmoœciach 31 .
W ten sposób zas³ona staje siê po prostu œrodkiem obrony przed
wœcibskimi z natury ludzkimi oczami.
S³owa Ossoliñskiego zdaj¹ siê równie¿ skupiaæ uwagê s³uchaczy
bardziej na tym, co na zewn¹trz:
¯yczyliby sobie bez w¹tpienia tej zas³ony, któr¹ dowcipny malarz
twarz pokry³ ojca nieszczêsn¹ córkê cudzemu szczêœciu
ofiaruj¹cego, aby i niebo o przyczynie takiego ¿alu nie wiedzia³o,
i ziemia nie s³ysza³a.
Zamiast oczu ludzkich pojawia siê jednak wszechwiedz¹ce niebo
i ziemia obdarzona zdolnoœci¹ s³yszenia. S¹ to symbolicznie ujêci
boscy i ziemscy œwiadkowie, przed którymi siê nic ukryæ nie mo¿e.
Nie tyle jednak chodzi o sam wielki ¿al, ile o ¿alu „przyczynê”.
Ogrom rodzinnego ¿alu konotowany przez znany wszystkim przyk³ad
mieœci siê w ¿a³obnej konwencji, ale potraktowanie zas³ony
jako mo¿liwego œrodka ukrycia jego przyczyny, istotnych powodów,
sugeruje strategiê obronn¹, interpretowanie sytuacji w kategoriach
n u s: De institutione oratoria. Koment. G.L. Spalding. Pary¿ 1821: „[...] nam
quum in Iphigeniae immolatione pinxisset tristem Calchantem, tristiorem Ulixen,
addidisset Menelao quem summum poterat ars efficere, maerorem, consumptis
affectibus, non reperiens, quo digne modo patris vultum posset exprimere,
velavit eius caput, et suo cuique animo dedit aestimandum”.
31
W. Andrzejowicz: Kazanie na pogrzebie [...] Dadziboga S³uszki, kasztelana
¿mudzkiego... [b.m. i r.], k. A 3
v. (egz. BOss XVII 1984 II).
24