PokaÅ¼ treÅÄ!

More documents

Recommendations

Info

WPROWADZENIE Veritas filia temporis Ksi¹¿ka ta jest poniek¹d powrotem do rozpoznanego ju¿ mówcy i tekstów ju¿ kiedyœ czytanych 1 . Powrotem, który ma umo¿liwiæ inne spojrzenie: skupienie siê na szczegó³ach – zbieraj¹cych jak w soczewce szersze problemy w miejsce przegl¹dowego ujêcia, d¹- ¿¹cego do uchwycenia ca³oœci. Jest wiêc równie¿ fragmentem i wyborem w sposób nieunikniony skazanym na arbitralnoœæ. Jak ka¿- dy wybór – niesie z sob¹ zobowi¹zanie do ujawnienia kszta³tuj¹cej go motywacji. Najogólniej zosta³a ona wskazana ju¿ w tytule. Przedmiotem badawczego zainteresowania s¹ dwie mowy pogrzebowe Jerzego Ossoliñskiego czytane wraz z oracjami Andrzeja Moskorzowskiego i Stanis³awa Sarbiewskiego, które siê z nimi wi¹¿¹. Zwi¹zek ten jest dwojakiego rodzaju. Po pierwsze, przemowa pogrzebowa odczytywana jest w „towarzystwie” innej mowy, pochodz¹cej z tego samego pogrzebu – to przypadek oracji Jerzego Ossoliñskiego i Andrzeja Moskorzowskiego. To najbardziej naturalna, typowa dla ceremonii pogrzebowej XVII w. sytuacja, gdy na s³owa wyg³aszane w imieniu rodziny odpowiada ktoœ „od goœci”. Tekst oratorski pozostaje w takim przypadku przede wszystkim dokumentem okolicznoœci. 1 M. Bar³owska: Jerzy Ossoliñski. Orator polskiego baroku. Katowice 2000. 7
Nawet w postaci zapisu niesie z sob¹ pamiêæ o ca³ej funduj¹cej go sytuacji retorycznej. Sytuuje siê najbli¿ej nieuchwytnej dziœ dziedziny oralnoœci – stwarzaj¹cego go ¿ywego s³owa. Zobowi¹zuje do rozpoznania kontekstu historyczno-kulturowego, podjêcia trudu odnalezienia szczegó³owych okolicznoœci i uchwycenia ich dynamiki. Wybór mów Ossoliñskiego i Moskorzowskiego z pogrzebu Stanis³awa Cikowskiego motywowany jest nie tylko rzadko spotykan¹ mo¿liwoœci¹ zaprezentowania dwu oracji sk³adaj¹cych siê na jeden „akt pogrzebowy”, ale równie¿ niezwyk³oœci¹ samych okolicznoœci: polemicznym starciem katolika i arianina. Po drugie, mowa pogrzebowa zostaje odczytana w relacjach z tekstami, dla których sta³a siê wzorem – to przypadek mowy Ossoliñskiego na pogrzebie biskupa Marcina Szyszkowskiego i dwu oracji Stanis³awa Sarbiewskiego. Poniek¹d zwolniony z zakotwiczenia we wspó³tworz¹cej go rzeczywistoœci tekst oratorski funkcjonuje ju¿ ca³kowicie w obszarze pisma. To dziêki zapisowi i zwi¹zanym z nim procesom lektury, mo¿liwoœci wielokrotnego powracania doñ, przepisywania i wypisywania mo¿e wejœæ w oddzia³ywanie z innymi tekstami. Utrwalony w piœmie zamiera, by zyskaæ nowe „¿ycie” 2 . Wybór tekstów mów Ossoliñskiego i Sarbiewskiego jako ilustracji takiego pokrewieñstwa jest nie tyle specjalnie umotywowany, co na razie jedyny mo¿liwy. Nieprzedstawiana dot¹d praktyka imitacji rodzimych mówców to bowiem temat wymagaj¹cy dalszych badañ 3 . Ksi¹¿ka ta jest nie tylko œwiadectwem czytania tekstów, ale tak- ¿e starañ, by daæ ka¿demu mo¿liwoœæ ich odczytania. Jej czêœæ druga zawiera bowiem edycjê piêciu omawianych oracji. Zosta³y one wydobyte z rêkopisów. W przypadku mów z pogrzebu Stanis³awa 2 Odwo³ujê siê tu do metafory zastosowanej przez H. Dziechciñsk¹ na okreœlenie funkcjonowania panegiryku w ramach audiosfery i w postaci zapisu lub druku, z t¹ jednak ró¿nic¹, ¿e jako pierwotny obszar egzystencji w przypadku oracji zaznacza siê „theatrum ¿ywego s³owa” (zob. H. D z i echciñska: Ogl¹danie i s³uchanie w kulturze dawnej Polski. Warszawa 1987, s. 76–77). 3 Problem przedstawi³am w referacie Wzorce rodzime w oratorstwie XVII wieku – poszukiwania podczas konferencji: Proza staropolska znana i nieznana. Kazimierz, 5–8 IX 2006 r. 8
Page 2 and 3: OSSOLIÑSKI, MOSKORZOWSKI, SARBIEWS
Page 4 and 5: Maria Barłowska OSSOLIÑSKI, MOSKO
Page 6 and 7: Spis treœci Wprowadzenie . . . . .
Page 10 and 11: Cikowskiego, a tak¿e mów Stanis³
Page 12 and 13: Ossoliñski i Moskorzowski - polemi
Page 14 and 15: mo¿na s¹dziæ - wskazanie polemic
Page 16 and 17: mus posteritatem eius tanti parenti
Page 18 and 19: dominuj¹cej w oracjach pogrzebowyc
Page 20 and 21: Ryc. 1. Mowa Jerzego Ossoliñskiego
Page 22 and 23: dramatyzm rozdzielenia grobów ojca
Page 24 and 25: którzy nie tylko docenili mistrzos
Page 26 and 27: niemal¿e wstydu. Poruszaj¹cy serc
Page 28 and 29: Chrystusa. Ju¿ u szesnastowiecznyc
Page 30 and 31: Nieprzypadkowo nieliczne pojawiaj¹
Page 32 and 33: wa³a w XVII w. teologia, nie mo¿n
Page 34 and 35: Tych on dziedzica, jednego zostawiw
Page 36 and 37: Op³akiwane tak dramatycznie wygnan
Page 38 and 39: trast pogrzebowej pompy i ¿o³nier
Page 40 and 41: ¿e pogrzeb odbywa siê na „dziki
Page 42 and 43: ie mia³y doprowadziæ do wydarzeñ
Page 44 and 45: ¿aæ, albo niew³aœciwi s¹ sêdz
Page 46 and 47: nym z wydañ nie znalaz³a siê jed
Page 48 and 49: mniej kilkanaœcie przekazów mowy
Page 50 and 51: Ossoliñskiego ze s³owami mowy Sta
Page 52 and 53: dowskiego czy Satyr na twarz dworsk
Page 54 and 55: Ryc. 4. Mowy Stanis³awa Sarbiewski
Page 56 and 57: drugie w stajniach przy terminie ¿
Page 58 and 59:
two wielu goœci wyœwiadczaj¹cych
Page 60 and 61:
Odpuszcza nadto oczom naszym powinn
Page 62 and 63:
zaœwiatowe pouczenie, zyskuje wiê
Page 64 and 65:
Ryc. 6. Mowa Stanis³awa Sarbiewski
Page 66 and 67:
godnoœci¹ podczaszego be³skiego,
Page 68 and 69:
ane czêsto konkretnymi jego przyk
Page 70 and 71:
Zapomnê tymczasem autora, zw³aszc
Page 72 and 73:
myœl wykorzystuj¹c¹ czêsto powt
Page 74 and 75:
p[rzyjacie]la. Aleæ on ju¿ tego i
Page 76 and 77:
- jako zas³ug zmar³ej, „brania
Page 78 and 79:
Dop³aci³a zacna matrona w oczach
Page 80 and 81:
przyk³ad przys³owie: „Magnus th
Page 82 and 83:
MOWY POGRZEBOWE Jerzy Ossoliñski:
Page 84 and 85:
55 60 œciwym] P[anom], którzyœci
Page 86 and 87:
20 25 30 35 40 45 50 55 czêste lud
Page 88 and 89:
95 100 105 110 me, któreœmy cia³
Page 90 and 91:
20 25 30 35 40 45 50 kazuje: „Nem
Page 92 and 93:
95 100 105 110 115 120 125 Merita j
Page 94 and 95:
Stanis³aw Sarbiewski: mowa na pogr
Page 96 and 97:
55 60 65 70 75 80 85 szeniem. Niech
Page 98 and 99:
Stanis³aw Sarbiewski: mowa na pogr
Page 100:
60 65 70 75 80 85 cowane skarby. Wz
Page 103 and 104:
3. Skróty nazw bibliotek i zbioró
Page 105 and 106:
(np. WereszczyñskigWereszczyñskie
Page 107 and 108:
Opis Ÿróde³ Mowy z pogrzebu Stan
Page 109 and 110:
Na tê mowê Jego M[oœ]ci Pana Oss
Page 111 and 112:
Na tê mowê J[ego] M[oœ]ci Pana p
Page 113 and 114:
M - rêkopis BOss 207 Mowa Jego M[o
Page 115 and 116:
muj¹ mowy z pierwszej po³owy XVII
Page 117 and 118:
przekazy, a jedynie te, które zost
Page 119 and 120:
O - Przemowa J[ego]m[oœci] Pana Je
Page 121 and 122:
Najwiêcej podobieñstw ³¹czy czt
Page 123 and 124:
1 2 3 4 5 22. 25. 26. 27. 28. 29. 3
Page 125 and 126:
na której /w której [H] je zgroma
Page 127 and 128:
„nak³ad i æwiczenia” [I] do
Page 129 and 130:
cie wszytkie królestwa” [P]. Zar
Page 131 and 132:
Przyciêcie kart spowodowa³o ubytk
Page 133 and 134:
w. 16 w. 17 w. 18 w. 18-19 w. 21 w.
Page 135 and 136:
w. 21 w. 26 w. 27 w. 29 w. 32 w. 33
Page 137 and 138:
w. 8 w. 11 w. 12 w. 14-15 w. 16 w.
Page 139 and 140:
w. 85 w. 87 w. 88 w. 88-89 w. 89 w.
Page 141 and 142:
Objaœnienia Jerzy Ossoliñski: mow
Page 143 and 144:
w. 13 w. 13-14 w. 14 w. 15 w. 16 w.
Page 145 and 146:
w. 44 w. 45 w. 46 w. 48 w. 49 w. 50
Page 147 and 148:
w. 16 w. 17 w. 17-18 w. 18-19 w. 20
Page 149 and 150:
w. 54 w. 55 w. 56 w. 57 w. 58 w. 59
Page 151 and 152:
w. 82 w. 83 w. 84 w. 86 w. 88 w. 89
Page 153 and 154:
w. 2 w. 3 w. 3-4 w. 4 w. 6 w. 7-8 w
Page 155 and 156:
w t³um. J. W u j k a: „A nasze o
Page 157 and 158:
w. 73-74 w. 74 w. 75-76 w. 79 w. 79
Page 159 and 160:
w. 112 w. 113-114 w. 114 w. 116 w.
Page 161 and 162:
w. 1-2 w. 2-3 w. 3 w. 4 w. 6 w. 7 w
Page 163 and 164:
w. 47 w. 48 w. 50 w. 51 w. 52 w. 52
Page 165 and 166:
w. 94 w. 95 w. 95-96 w. 96 w. 97-98
Page 167 and 168:
w. 5 w. 7 w. 7-8 w. 9 w. 11 w. 12 w
Page 169 and 170:
w. 54 w. 55 w. 56-57 w. 57-58 w. 58
Page 172 and 173:
Indeks osobowy Aleksander Karol Waz
Page 174 and 175:
Jan Albert Waza, królewicz polski
Page 176 and 177:
Sandius Krzysztof 16 Sarbiewska Kat
Page 178:
Spis ilustracji Ryc. 1. Ryc. 2. Ryc
Page 181:
Ìàðèÿ Áàðëîâñêà Îñ
show all

PokaÅ¼ treÅÄ!

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

PokaÅ¼ treÅÄ!