Pokaż treść!

godnoœci¹ podczaszego be³skiego, zmar³ 12 maja 1642 r. jako podkomorzy
be³ski. Zas³u¿y³ siê przede wszystkim jako wielokrotny
pose³ na sejm. Jak poda³ Sarbiewski, bra³ udzia³ w 20 sejmach,
a dowodem wielkiego uznania, jakim darzy³ go Jan Zamoyski, by³o
powierzenie mu funkcji podstaroœciego krakowskiego. Formu³a tytu³owa
wprowadzona przez starostê grabowieckiego nie wyró¿nia
siê niczym niezwyk³ym (Mowa w Zamoœciu na pogrzebie Pana Komorowskie[go],
podkomorzego be³skiego), ale i tym razem szczególne
okolicznoœci sprowokowa³y go do wprowadzenia komentarza.
Oto przedstawiaj¹c ¿al osieroconej ma³¿onki, mówca zauwa-
¿a: „[...] kiedy widzê, ¿e lubo siê ju¿ w takowych ¿alach nieraz Jej
M[oœæ] ochynê³a i samym w ¿alach przyzwyczajeniem móg³by Jej
M[oœci] ¿al byæ nie ciê¿ki, a przeciê Jej M[oœæ] teraŸniejszej zguby
swej nie mo¿e byæ, jedno nader ¿a³osn¹ spektatork¹”. Tym jak najbardziej
stosownym wyrazom ¿alu towarzyszy nadpisana wyjaœniaj¹ca
uwaga, zanotowana jakby dla w³asnej pamiêci: „[...] bo czwarty
m¹¿, ale to non erat dictum, ¿e czwarty m¹¿”. W ten sposób
poza opisan¹ regu³ami ceremonii ¿a³obnej i retorycznej stosownoœci
konwencj¹ dochodzi do g³osu rzeczywistoœæ mówcy zanurzonego
w absorbuj¹cej go zdarzeniowoœci.
Trzecia bohaterka ¿a³obnej przemowy – nieznanego imienia
pani Wereszczyñska z domu Sierakowska – pozostaje najmniej rozpoznan¹
postaci¹, zarysowan¹ tylko w poœwiêconym jej ¿a³obnym
wizerunku. A ten, poddany panegirycznej i parenetycznej tendencji,
przekazuje jedynie œlad informacji o „zacnej matronie”. Trudno
z niego wyczytaæ coœ ponad wiadomoœæ, ¿e zmar³a pozostawi³a
potomstwo, op³akuj¹cego j¹ ma³¿onka, a tak¿e rodziców, siostry
i braci. Byæ mo¿e ma³¿onek zmar³ej jest bohaterem mowy weselnej
Sarbiewskiego: Dziêkowanie od wdowca za pannê od Jego
M[oœ]ci P[ana] Marka Wereszczyñskiego za pannê Horeszkowsk¹,
skarbnikównê be³sk¹. Niew¹tpliwie ogromna przepaœæ dzieli postaæ
nieznanej matrony od senatora, biskupa krakowskiego Marcina
Szyszkowskiego. Jednak w³aœciwie we wszystkich trzech przypadkach
wykorzystanie przez mówcê oracji Jerzego Ossoliñskiego stawia³o
przed nim zadanie zmierzenia siê z wymogami stosownoœci;
w praktyce – zadania dokonania wyboru, przyswojenia i ewentu-
5 Ossoliñski...
65