PokaÅ¼ treÅÄ!

More documents

Recommendations

Info

drugie w stajniach przy terminie ¿ycia jego nad zwyczaj i przyrodzenie, z wielkim naszym dziwowiskiem, pokazywa³y 67 . S³owa te mo¿na by potraktowaæ jako realizacjê figury okreœlonej przez Macieja Kazimierza Sarbiewskiego jako interpretatio, ale dopisek na marginesie: „N[ota] b[ene] to prawda by³a” wzmacnia prawdopodobieñstwo, ¿e mówca odwo³a³ siê do rzeczywistych obserwacji. Drug¹ mowê poœwiêcon¹ marsza³kowi wyg³osi³ Sarbiewski ju¿ podczas uroczystoœci pogrzebowych, dziêkuj¹c pos³owi króla W³adys³awa IV 68 . Oprócz postaci Krzysztofa Wiesio³owskiego utrwalone w manuskrypcie mowy dokumentuj¹ kontakty Sarbiewskiego jeszcze tylko z dwoma dostojnikami: „ksiêdzem kanclerzem” – byæ mo¿e Marcjanem Tryzn¹, podkanclerzym litewskim, od którego oddawa³ upominek weselny, i Jerzym Ossoliñskim, w którego imieniu przemówi³ jako pose³ na pogrzebie Stanis³awa Koniecpolskiego w 1646 r. Starosta grabowiecki zapisa³ te¿ mowy wi¹¿¹ce siê z wydarzeniami dotycz¹cymi jego rodziny: z 16 lipca 1637 r. dziêkowanie na pogrzebie teœciowej, Barbary z Ciecisowa Napiórkowskiej, a przy niej mowê ma pogrzebie „œ.p. pana Kurzenieckiego, pierwszego ma³¿onka mej ma³¿onki”. Wprowadzony do tytulatury tej oracji komentarz: „[...] którejem wtenczas jeszcze nie zna³, anim o niej myœli³ [...]” dowodzi, ¿e mowa zosta³a zapisana po pewnym czasie, byæ mo¿e podobnie jak pozosta³e oracje. Ich czystopisowa forma, niechronologiczny uk³ad, ale niewykraczaj¹cy poza rok 1646, wspomniana ju¿ notka z 1645 r. i tytu³ starosty grabowieckiego pozwalaj¹ zwi¹zaæ czas powstania zapisów z latami czterdziestymi XVII w. Rêkopis w czêœci pisanej przez Sarbiewskiego wpisuje siê w model prywatnego kopiariusza, w którym autor utrwala³ œlady swojego udzia³u w ¿yciu publicznym i ku pamiêci notowa³ dokumenty z ¿ycia prywatnego oraz wpisywa³ teksty dla niego intere- 67 S. Sarbiewski. Przemowa na wyprowadzeniu cia³a œ. p. JMP Krzysztofa Wiesio³owskiego, marsza³ka wielkiego WKsL z Kamienny do Grodna 1637 Pana i Dobrodzieja mego. Rkps BCz 376 IV, s. 542. 68 Idem: Mowa w Grodnie do pos³a od króla JM na pogrzebie pana Wiesio- ³owskiego, marsza³ka WKsL. Rksp BCz 376 IV, s. 515–516. 55
suj¹ce. Wpisy Sarbiewskiego pojawiaj¹ siê dopiero od strony 550, starosta nie tyle wiêc zacz¹³ tworzyæ rêkopis, ile kontynuowa³ wczeœniejsze, czynione ró¿nymi rêkami, zapisy. Typowy kopiariusz historyczny, zawieraj¹cy listy w sprawach publicznych, dokumenty, akta z elekcji i liczne wzorcowe mowy (m.in. Feliksa Kryskiego, Jakuba Sobieskiego, Tomasza Zamoyskiego, Miko³aja Ostroroga), przekszta³ci³ siê w drugiej czêœci w ksiêgê prywatn¹. Tylko na marginesach pozosta³y uwagi kolejnego u¿ytkownika ksiêgi, w których zaleca³ on lekturê ³aciñskich oracji pos³a Ludwika XIII do Rzeczypospolitej Weneckiej (s. 122–124). Poœród zapisanych w rêkopisie oracji nie znalaz³o siê ani jedno wyst¹pienie Jerzego Ossoliñskiego. A jednak to w³aœnie znajomoœci oratorstwa wielkiego kanclerza dowodz¹ mowy Stanis³awa Sarbiewskiego. Oracja na pogrzebie Wereszczyñskiej ju¿ przez incipit narzuca swe pokrewieñstwo z mow¹ Ossoliñskiego na pogrzebie Marcina Szyszkowskiego. Trzeba tu dodaæ jeszcze dwie mowy, w których starosta grabowiecki odwo³a³ siê do tej¿e oracji Ossoliñskiego: na pogrzebie Jana Bartnickiego i na pogrzebie Jana Komorowskiego. Pokazanie zwi¹zków ³¹cz¹cych te cztery teksty wymaga jednak bli¿szego przyjrzenia siê najpierw samemu wzorcowi, a potem jego naœladowaniom. Mowa Jerzego Ossoliñskiego na pogrzebie biskupa krakowskiego to dziêkowanie wypowiedziane w imieniu rodziny zmar³ego, konkretnie jego bratanka, sekretarza wielkiego koronnego, Miko- ³aja Szyszkowskiego. Ze wzglêdu na godnoœæ zmar³ego w pogrzebie wziêli udzia³ pos³owie króla Zygmunta III, królowej Konstancji, królewicza W³adys³awa – miecznik koronny Jan Zebrzydowski, i królewicza Kazimierza – chor¹¿y sieradzki, prawdopodonie Jan Zadzik. Zgodnie ze zwyczajem pos³owie wyg³aszali w czasie uroczystoœci mowy, a przemawiaj¹cy w imieniu rodziny by³ zobowi¹zany do z³o¿enia oficjalnych wyrazów wdziêcznoœci. Dlatego zakoñczenie wyst¹pienia Ossoliñskiego wype³niaj¹ rozbudowane podziêkowania, konsekwentnie u³o¿one wed³ug hierarchii godnoœci ich adresatów i obudowane odpowiednimi dla nich ¿yczeniami, a w ca³oœci zinterpretowane jako argument konsolacji: uczestnic- 56
Page 2 and 3:
OSSOLIÑSKI, MOSKORZOWSKI, SARBIEWS
Page 4 and 5:
Maria Barłowska OSSOLIÑSKI, MOSKO
Page 6 and 7: Spis treœci Wprowadzenie . . . . .
Page 8 and 9: WPROWADZENIE Veritas filia temporis
Page 10 and 11: Cikowskiego, a tak¿e mów Stanis³
Page 12 and 13: Ossoliñski i Moskorzowski - polemi
Page 14 and 15: mo¿na s¹dziæ - wskazanie polemic
Page 16 and 17: mus posteritatem eius tanti parenti
Page 18 and 19: dominuj¹cej w oracjach pogrzebowyc
Page 20 and 21: Ryc. 1. Mowa Jerzego Ossoliñskiego
Page 22 and 23: dramatyzm rozdzielenia grobów ojca
Page 24 and 25: którzy nie tylko docenili mistrzos
Page 26 and 27: niemal¿e wstydu. Poruszaj¹cy serc
Page 28 and 29: Chrystusa. Ju¿ u szesnastowiecznyc
Page 30 and 31: Nieprzypadkowo nieliczne pojawiaj¹
Page 32 and 33: wa³a w XVII w. teologia, nie mo¿n
Page 34 and 35: Tych on dziedzica, jednego zostawiw
Page 36 and 37: Op³akiwane tak dramatycznie wygnan
Page 38 and 39: trast pogrzebowej pompy i ¿o³nier
Page 40 and 41: ¿e pogrzeb odbywa siê na „dziki
Page 42 and 43: ie mia³y doprowadziæ do wydarzeñ
Page 44 and 45: ¿aæ, albo niew³aœciwi s¹ sêdz
Page 46 and 47: nym z wydañ nie znalaz³a siê jed
Page 48 and 49: mniej kilkanaœcie przekazów mowy
Page 50 and 51: Ossoliñskiego ze s³owami mowy Sta
Page 52 and 53: dowskiego czy Satyr na twarz dworsk
Page 54 and 55: Ryc. 4. Mowy Stanis³awa Sarbiewski
Page 58 and 59: two wielu goœci wyœwiadczaj¹cych
Page 60 and 61: Odpuszcza nadto oczom naszym powinn
Page 62 and 63: zaœwiatowe pouczenie, zyskuje wiê
Page 64 and 65: Ryc. 6. Mowa Stanis³awa Sarbiewski
Page 66 and 67: godnoœci¹ podczaszego be³skiego,
Page 68 and 69: ane czêsto konkretnymi jego przyk
Page 70 and 71: Zapomnê tymczasem autora, zw³aszc
Page 72 and 73: myœl wykorzystuj¹c¹ czêsto powt
Page 74 and 75: p[rzyjacie]la. Aleæ on ju¿ tego i
Page 76 and 77: - jako zas³ug zmar³ej, „brania
Page 78 and 79: Dop³aci³a zacna matrona w oczach
Page 80 and 81: przyk³ad przys³owie: „Magnus th
Page 82 and 83: MOWY POGRZEBOWE Jerzy Ossoliñski:
Page 84 and 85: 55 60 œciwym] P[anom], którzyœci
Page 86 and 87: 20 25 30 35 40 45 50 55 czêste lud
Page 88 and 89: 95 100 105 110 me, któreœmy cia³
Page 90 and 91: 20 25 30 35 40 45 50 kazuje: „Nem
Page 92 and 93: 95 100 105 110 115 120 125 Merita j
Page 94 and 95: Stanis³aw Sarbiewski: mowa na pogr
Page 96 and 97: 55 60 65 70 75 80 85 szeniem. Niech
Page 98 and 99: Stanis³aw Sarbiewski: mowa na pogr
Page 100: 60 65 70 75 80 85 cowane skarby. Wz
Page 103 and 104: 3. Skróty nazw bibliotek i zbioró
Page 105 and 106: (np. WereszczyñskigWereszczyñskie
Page 107 and 108:
Opis Ÿróde³ Mowy z pogrzebu Stan
Page 109 and 110:
Na tê mowê Jego M[oœ]ci Pana Oss
Page 111 and 112:
Na tê mowê J[ego] M[oœ]ci Pana p
Page 113 and 114:
M - rêkopis BOss 207 Mowa Jego M[o
Page 115 and 116:
muj¹ mowy z pierwszej po³owy XVII
Page 117 and 118:
przekazy, a jedynie te, które zost
Page 119 and 120:
O - Przemowa J[ego]m[oœci] Pana Je
Page 121 and 122:
Najwiêcej podobieñstw ³¹czy czt
Page 123 and 124:
1 2 3 4 5 22. 25. 26. 27. 28. 29. 3
Page 125 and 126:
na której /w której [H] je zgroma
Page 127 and 128:
„nak³ad i æwiczenia” [I] do
Page 129 and 130:
cie wszytkie królestwa” [P]. Zar
Page 131 and 132:
Przyciêcie kart spowodowa³o ubytk
Page 133 and 134:
w. 16 w. 17 w. 18 w. 18-19 w. 21 w.
Page 135 and 136:
w. 21 w. 26 w. 27 w. 29 w. 32 w. 33
Page 137 and 138:
w. 8 w. 11 w. 12 w. 14-15 w. 16 w.
Page 139 and 140:
w. 85 w. 87 w. 88 w. 88-89 w. 89 w.
Page 141 and 142:
Objaœnienia Jerzy Ossoliñski: mow
Page 143 and 144:
w. 13 w. 13-14 w. 14 w. 15 w. 16 w.
Page 145 and 146:
w. 44 w. 45 w. 46 w. 48 w. 49 w. 50
Page 147 and 148:
w. 16 w. 17 w. 17-18 w. 18-19 w. 20
Page 149 and 150:
w. 54 w. 55 w. 56 w. 57 w. 58 w. 59
Page 151 and 152:
w. 82 w. 83 w. 84 w. 86 w. 88 w. 89
Page 153 and 154:
w. 2 w. 3 w. 3-4 w. 4 w. 6 w. 7-8 w
Page 155 and 156:
w t³um. J. W u j k a: „A nasze o
Page 157 and 158:
w. 73-74 w. 74 w. 75-76 w. 79 w. 79
Page 159 and 160:
w. 112 w. 113-114 w. 114 w. 116 w.
Page 161 and 162:
w. 1-2 w. 2-3 w. 3 w. 4 w. 6 w. 7 w
Page 163 and 164:
w. 47 w. 48 w. 50 w. 51 w. 52 w. 52
Page 165 and 166:
w. 94 w. 95 w. 95-96 w. 96 w. 97-98
Page 167 and 168:
w. 5 w. 7 w. 7-8 w. 9 w. 11 w. 12 w
Page 169 and 170:
w. 54 w. 55 w. 56-57 w. 57-58 w. 58
Page 172 and 173:
Indeks osobowy Aleksander Karol Waz
Page 174 and 175:
Jan Albert Waza, królewicz polski
Page 176 and 177:
Sandius Krzysztof 16 Sarbiewska Kat
Page 178:
Spis ilustracji Ryc. 1. Ryc. 2. Ryc
Page 181:
Ìàðèÿ Áàðëîâñêà Îñ
show all

PokaÅ¼ treÅÄ!

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

PokaÅ¼ treÅÄ!