PokaÅ¼ treÅÄ!

More documents

Recommendations

Info

Chrystusa. Ju¿ u szesnastowiecznych polemistów katolickich spór ten przybra³ formê powi¹zania idei odkupienia z bytow¹ struktur¹ Chrystusa 35 . Przyk³adowo, wed³ug Hieronima Powodowskiego ofiara Chrystusa mia³a zbawcz¹ wartoœæ dziêki zjednoczeniu osobowemu dwu natur, co sprawia³o, ¿e cierpia³ Chrystus – prawdziwy Bóg i prawdziwy cz³owiek. Unitaryœci akcentowali cz³owieczeñstwo Chrystusa, nazywaj¹c Go jedynym Poœrednikiem do Ojca. Szymon Budny dowodzi³, ¿e skoro Chrystus jest Poœrednikiem do Boga, to nie mo¿e byæ Bogiem, gdy¿ „Bóg do Boga przyczyniaæ siê nie mo¿e” 36 . Z takim ujêciem roli Chrystusa wi¹za³ siê problem Jego zadoœæuczynienia za grzechy ludzi, d³ugo bêd¹cy przedmiotem dyskusji w zborze. Ostatecznie zarys doktryny religijnej socynian opracowany przez Jana Völkela, po wielu poprawkach i dyskusjach, ukaza³ siê w Rakowie w 1630 r. Polemizuj¹c wprost z katolickim rozumieniem ofiary, Völkel pisa³: Absolutnie nie jest do przyjêcia, by odkupienie to zawiera³o w sobie zadoœæuczynienie, moc¹ którego dokonana zosta³a Bogu zap³ata za nasze grzechy, tak by to raczej Bóg, jak zak³ada ten pogl¹d, by³ tym, który dokona³ tego odkupienia i skaza³ niejako Syna dla naszego odkupienia.[...] Skoro wiêc sam Bóg jest sprawc¹ i autorem naszego odkupienia, to pytam, jak to jest mo¿liwe, by ktokolwiek dawa³ temu Bogu i Jego sprawiedliwoœci zap³atê za nasze odkupienie 37 Jak wa¿nym problemem teologicznej dyskusji z antytrynitaryzmem by³o powi¹zanie idei boskiej i ludzkiej natury Chrystusa z rozumieniem eucharystii, niech œwiadczy dokonana przez Lidiê Kwiatkowsk¹-Frejlich analiza ikonograficzna przedstawieñ plastycznych koœcio³a w Tar³owie, konsekrowanego w 1655 r. jako ekspiacja 35 J. Misiurek: Chrystologia braci polskich. Okres przedsocyniañski. Lublin 1983, s. 124. 36 Ibidem, s. 119. 37 J. Völkel: O prawdziwej religii. (Ks. V: O roli Chrystusa). W: Myœl ariañska w Polsce..., s. 376. 27
za arianizm i rodowa pami¹tka Oleœnickich 38 . Szczególne znaczenie ma obraz w kaplicy pó³nocnej, przedstawiaj¹cy scenê biczowania z innymi scenami mêki Pañskiej w tle. „Ukazano tu bowiem w symboliczny sposób katolick¹ naukê o poœrednictwie i kap³añstwie Chrystusa” 39 . Obraz przedstawia Chrystusa po ubiczowaniu ukazuj¹cego poranione plecy. Towarzyszy mu anio³, który trzyman¹ w rêku œwiec¹ oœwietla poranione cia³o, a drug¹ rêk¹ wskazuje w dó³, kieruj¹c uwagê patrz¹cego na po³amane rózgi i krew u stóp Chrystusa. W ten sposób podkreœlony zostaje akt przelania krwi przez Chrystusa, a anio³ wystêpuje w roli akolity, opiekuj¹cego siê œwiat³em podczas liturgii. Zosta³a tak wiêc przedstawiona sprawuj¹ca siê w³aœnie ofiara krwi, której powtórzeniem jest ofiara Mszy œw. A sama œwieca jest jednoczeœnie symbolem Chrystusa: Wiêc wosk z niepomazanego rodzaju pszczelego sprawiony, i p³omieñ z niego wziêty, i ku górze pa³aj¹cy dosyæ grzecznie wyra¿¹ Chrystusa Pana naturê cz³owiecz¹ z czystej panny wziêt¹ i bóstwo, które (jak sam powiada) z wierzchu, albo z nieba jest 40 . Obraz religijny, tak bardzo zakorzeniony w tradycji, na terenie Ma³opolski okaza³ siê wiêc narzêdziem polemiki religijnej z braæmi polskimi. Niew¹tpliwie dla s³uchaczy Ossoliñskiego tak¿e musia³o byæ jasne, ¿e s³owa okreœlaj¹ce istotê trwania Koœcio³a, przywo³anie obecnoœci w nim Chrystusa, wymierzone zosta³y w arian. Ale jeszcze mocniejsz¹, oskar¿ycielsk¹ wymowê ma odrzucona, zaprzeczona czêœæ zdania mówcy: „[...] o ten siê piersiami zastawowali Koœció³, w którym nie desolatio abominationis, ale takiego Niebieskiego Bohatyra zwyciêstwa wystawuj¹ siê trophea [...]”. 38 L. Kwiatkowska-Frejlich: Sztuka w s³u¿bie kontrreformacji. Lublin 1998, s. 43. 39 Ibidem, s. 92. 40 Cyt. za ibidem, s. 93; H. Powodowski: Liturgia albo Opisanie Mszej Œwiêtej i obrzêdów jej wybrane z postille ³aciñskiej nowej... Kraków 1604, s. 39–40. 28
Page 2 and 3: OSSOLIÑSKI, MOSKORZOWSKI, SARBIEWS
Page 4 and 5: Maria Barłowska OSSOLIÑSKI, MOSKO
Page 6 and 7: Spis treœci Wprowadzenie . . . . .
Page 8 and 9: WPROWADZENIE Veritas filia temporis
Page 10 and 11: Cikowskiego, a tak¿e mów Stanis³
Page 12 and 13: Ossoliñski i Moskorzowski - polemi
Page 14 and 15: mo¿na s¹dziæ - wskazanie polemic
Page 16 and 17: mus posteritatem eius tanti parenti
Page 18 and 19: dominuj¹cej w oracjach pogrzebowyc
Page 20 and 21: Ryc. 1. Mowa Jerzego Ossoliñskiego
Page 22 and 23: dramatyzm rozdzielenia grobów ojca
Page 24 and 25: którzy nie tylko docenili mistrzos
Page 26 and 27: niemal¿e wstydu. Poruszaj¹cy serc
Page 30 and 31: Nieprzypadkowo nieliczne pojawiaj¹
Page 32 and 33: wa³a w XVII w. teologia, nie mo¿n
Page 34 and 35: Tych on dziedzica, jednego zostawiw
Page 36 and 37: Op³akiwane tak dramatycznie wygnan
Page 38 and 39: trast pogrzebowej pompy i ¿o³nier
Page 40 and 41: ¿e pogrzeb odbywa siê na „dziki
Page 42 and 43: ie mia³y doprowadziæ do wydarzeñ
Page 44 and 45: ¿aæ, albo niew³aœciwi s¹ sêdz
Page 46 and 47: nym z wydañ nie znalaz³a siê jed
Page 48 and 49: mniej kilkanaœcie przekazów mowy
Page 50 and 51: Ossoliñskiego ze s³owami mowy Sta
Page 52 and 53: dowskiego czy Satyr na twarz dworsk
Page 54 and 55: Ryc. 4. Mowy Stanis³awa Sarbiewski
Page 56 and 57: drugie w stajniach przy terminie ¿
Page 58 and 59: two wielu goœci wyœwiadczaj¹cych
Page 60 and 61: Odpuszcza nadto oczom naszym powinn
Page 62 and 63: zaœwiatowe pouczenie, zyskuje wiê
Page 64 and 65: Ryc. 6. Mowa Stanis³awa Sarbiewski
Page 66 and 67: godnoœci¹ podczaszego be³skiego,
Page 68 and 69: ane czêsto konkretnymi jego przyk
Page 70 and 71: Zapomnê tymczasem autora, zw³aszc
Page 72 and 73: myœl wykorzystuj¹c¹ czêsto powt
Page 74 and 75: p[rzyjacie]la. Aleæ on ju¿ tego i
Page 76 and 77: - jako zas³ug zmar³ej, „brania
Page 78 and 79:
Dop³aci³a zacna matrona w oczach
Page 80 and 81:
przyk³ad przys³owie: „Magnus th
Page 82 and 83:
MOWY POGRZEBOWE Jerzy Ossoliñski:
Page 84 and 85:
55 60 œciwym] P[anom], którzyœci
Page 86 and 87:
20 25 30 35 40 45 50 55 czêste lud
Page 88 and 89:
95 100 105 110 me, któreœmy cia³
Page 90 and 91:
20 25 30 35 40 45 50 kazuje: „Nem
Page 92 and 93:
95 100 105 110 115 120 125 Merita j
Page 94 and 95:
Stanis³aw Sarbiewski: mowa na pogr
Page 96 and 97:
55 60 65 70 75 80 85 szeniem. Niech
Page 98 and 99:
Stanis³aw Sarbiewski: mowa na pogr
Page 100:
60 65 70 75 80 85 cowane skarby. Wz
Page 103 and 104:
3. Skróty nazw bibliotek i zbioró
Page 105 and 106:
(np. WereszczyñskigWereszczyñskie
Page 107 and 108:
Opis Ÿróde³ Mowy z pogrzebu Stan
Page 109 and 110:
Na tê mowê Jego M[oœ]ci Pana Oss
Page 111 and 112:
Na tê mowê J[ego] M[oœ]ci Pana p
Page 113 and 114:
M - rêkopis BOss 207 Mowa Jego M[o
Page 115 and 116:
muj¹ mowy z pierwszej po³owy XVII
Page 117 and 118:
przekazy, a jedynie te, które zost
Page 119 and 120:
O - Przemowa J[ego]m[oœci] Pana Je
Page 121 and 122:
Najwiêcej podobieñstw ³¹czy czt
Page 123 and 124:
1 2 3 4 5 22. 25. 26. 27. 28. 29. 3
Page 125 and 126:
na której /w której [H] je zgroma
Page 127 and 128:
„nak³ad i æwiczenia” [I] do
Page 129 and 130:
cie wszytkie królestwa” [P]. Zar
Page 131 and 132:
Przyciêcie kart spowodowa³o ubytk
Page 133 and 134:
w. 16 w. 17 w. 18 w. 18-19 w. 21 w.
Page 135 and 136:
w. 21 w. 26 w. 27 w. 29 w. 32 w. 33
Page 137 and 138:
w. 8 w. 11 w. 12 w. 14-15 w. 16 w.
Page 139 and 140:
w. 85 w. 87 w. 88 w. 88-89 w. 89 w.
Page 141 and 142:
Objaœnienia Jerzy Ossoliñski: mow
Page 143 and 144:
w. 13 w. 13-14 w. 14 w. 15 w. 16 w.
Page 145 and 146:
w. 44 w. 45 w. 46 w. 48 w. 49 w. 50
Page 147 and 148:
w. 16 w. 17 w. 17-18 w. 18-19 w. 20
Page 149 and 150:
w. 54 w. 55 w. 56 w. 57 w. 58 w. 59
Page 151 and 152:
w. 82 w. 83 w. 84 w. 86 w. 88 w. 89
Page 153 and 154:
w. 2 w. 3 w. 3-4 w. 4 w. 6 w. 7-8 w
Page 155 and 156:
w t³um. J. W u j k a: „A nasze o
Page 157 and 158:
w. 73-74 w. 74 w. 75-76 w. 79 w. 79
Page 159 and 160:
w. 112 w. 113-114 w. 114 w. 116 w.
Page 161 and 162:
w. 1-2 w. 2-3 w. 3 w. 4 w. 6 w. 7 w
Page 163 and 164:
w. 47 w. 48 w. 50 w. 51 w. 52 w. 52
Page 165 and 166:
w. 94 w. 95 w. 95-96 w. 96 w. 97-98
Page 167 and 168:
w. 5 w. 7 w. 7-8 w. 9 w. 11 w. 12 w
Page 169 and 170:
w. 54 w. 55 w. 56-57 w. 57-58 w. 58
Page 172 and 173:
Indeks osobowy Aleksander Karol Waz
Page 174 and 175:
Jan Albert Waza, królewicz polski
Page 176 and 177:
Sandius Krzysztof 16 Sarbiewska Kat
Page 178:
Spis ilustracji Ryc. 1. Ryc. 2. Ryc
Page 181:
Ìàðèÿ Áàðëîâñêà Îñ
show all

PokaÅ¼ treÅÄ!

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?

PokaÅ¼ treÅÄ!