HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

over het uiterlijk van Polyphemus hebben
weten vorm te geven door middel
van vaasschilderingen, kleinkunst en
monumentale beeldhouwkunst.
Vooral dient echter nog te gaan een
opmerking over de herkomst van de
Cyclopen en van Polyphemus in het
bijzonder. Vele auteurs zijn van mening,
dat zowel de dichter van de
Odyssee als de beeldende kunstenaars
hiervoor geput hebben uit de vele
volksverhalen, waarin reu/en vaak een
rol spelen. 2
Daarbij kunnen de verhalen, die de
Mvceense zeevaarders en vroegste
Griekse kolonisten hebben meegebracht
van hun tochten naar het westen, een
belangrijk aandeel geleverd hebben. Zowel
de dichter als de beeldende kunstenaar
hebben deze verhalen op hun eigen
wijze geïnterpreteerd, interpretaties, die
vaak duidelijk verschillen vertonen en
elkaar soms tegenspreken. B. Andreae
heeft in zijn recente boek over Odysseus
echter een andere mening uitgesproken.
Hij gaat ervan uit, dat het Polyphemusverhaal,
zoals het voorkomt in de Odyssee
een zuivere vondst is van de dichter
van het epos: de vroegste afbeeldingen
zijn dan ook reeds geïnspireerd door de
literaire schepping en afwijkingen dienen
verklaard te worden uit de vrije
fantasie van de vaasschilder of beeldhouwer.
Indien het epos van Homerus wellicht
de eerste en vroegste inspiratiebron
voor de beeldende kunst is geweest,
het is zeker niet de enige gebleven.
Steeds weer is men in de antieke
wereld gefascineerd geweest door de
sprookjesachtige figuur van de eenogige
reus, waarbij met name het merkwaardige
contrast tussen de onbehouwen
Cycloop en de listige Odysseus steeds
een belangrijke rol heeft gespeeld en op
vele manieren is uitgewerkt.
22/78
De oudste afbeeldingen
van Polyphemus
Wanneer we het ontstaan van de
Odyssee in het begin van de 7e eeuw
v.Chr. dateren, dan zie we hoe al
spoedig daarna de eerste afbeeldingen
worden gemaakt van scènes uit de
epische verhalen van Homerus. Onze
belangrijkste bron uit die vroege periode
is het Griekse aardewerk. Een van
cic eerste voorbeelden is een Protoattische
vaas uit Eleusis uit het midden
van de 7e eeuw v.Chr. (afb. 3), die ooit
als grafurn voor een kind heeft gediend.
3 Op de hals van deze bijna
1,50 m. hoge vaas is een grote zittende
Polyphemus afgebeeld. Zijn forse lichaam
is nogal onbeholpen als een
zwaar zwart silhouet weergegeven. Zijn
Afb. 3. De blindmaking van Polyphemus. Detail
van Proto-attische vaas, 670-650 v.Chr. Eleusis,
museum.
kop heeft meer aandacht gekregen en de
vaasschilder heeft alle nadruk gelegd op
het grote frontaal afgebeelde linkeroog.
In zijn rechterhand houdt de Cycloop
de beker, waaruit hij de zware Maro-