HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

wandelende jood werd vervlochten met de omzwervingen van Üdysseus.
Hoe verschillend roman en epos ook mogen zijn, voor zichzelf had Joyce de,
overeenkomsten nauwgezet bedacht: de Cycloop zou een Ierse vrijheidsstrijder
worden, de speer van Odysseus de sigaar van Bloom, Nausicaa een jong meisje op het
strand, Circe een hoerenmadam, het Trojaanse paard een achteloze toespeling op de
paardenrennen, enz. Zoals ook uit de referentie aan het Trojaanse paard blijkt,
verwerkte Jovce in zijn versie van de Odyssee veel materiaal dat hij in andere bronnen
dan Homerus’ Odyssee vond. Ulysses is een composiet, die veel dankt aan Ovidius,
Dante, Shakespeare, en Charles Lamb’s Adventures of Ulysses.
Uiteindelijk werden de parallellen geformaliseerd in een structuurplan dat in zijn
complexiteit lijkt op de vervlechting van allegorische lagen in Dantes Divina
Commedia. Joyce’s Ulysses werd niet alleen een modern verhaal over een moderne?
versie van de Homerische held, het werd ook ‘the epic of two races (Israël - Ireland)
and at the same time the cycle of the human body as well as a little story of a day (life)’.
Alsof dit niet genoeg is, voegde Joyce hieraan toe: ‘It is also a kind of encyclopedia’
(Ellman, 186). Voor ieder van de achttien hoofdstukken werd een exact schema
ingevuld: tijd van handelen, de dominante symbolen, kleuren, attributen, de stijl
enz. Het negende hoofdstuk ‘Cyclops’ werd geschreven volgens het onderstaande
schema. Dit schema is het oudste schema dat wij kennen (een ander en later schema
kennen we uit Stuart Gilberts bespreking van Ulysses). Joyce stuurde dit schema op
21 december 1920 naar zijn vriend Cario Linati. Het zal duidelijk zijn dat Joyce het
niet als een keurslijf beschouwde tijdens het schrijven. Zo vinden we Galatea niet in
de roman terug, tenzij we haar vertegenwoordigd zien in Blooms mooie echtgenote
Molly, over wie in de kroeg verlekkerd en afgunstig wordt gesproken.
Titel Time Colour Persons Technic
Cyclops 5 - 6 Green Prometheus Surgery
No one
Ulysses
Galatea
Sense (Meaning) Organ Symbol
The Egocidal Muscles Nation: State
Terror Bones Religion: Dynasty
Idealisme: Exaggeration
Fanaticism: Collectivity
De plaats van handelen is een bruine kroeg in Little Britain Street Dublin, Barney
Kiernan’s genoemd, die er vandaag nog bijna net zo uitziet als in 1904. Het is tegen
vijf uur als het verslag begint. Ik zeg met nadruk ‘verslag’, omdat de lezer de
handeling niet op dramatische wijze krijgt voorgeschoteld. Wat er gebeurd is wordt
ons verteld door een anonieme verteller, die zijn eigen verhaal regelmatig
onderbreekt met opmerkingen die op het vertelmoment van toepassing zijn. Zo blijkt
uit zijn kermen tijdens het urineren dat hij waarschijnlijk aan gonorrhoe lijdt. De
belangrijkste personages in ‘Cyclops’, deze verteller en de ‘citizen’ die de Cycloop
verbeeldt, blijven naamloos (Joyce zet hier een traditioneel gegeven op zijn kop). Ik
zal daarom in dit artikel spreken van ‘de verteller’ en ‘de citizen’.
56/112