HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

nische wijn heeft gedronken, met zijn
linkerhand grijpt hij naar de paal, die
Odysseus en twee van zijn makkers (op
de detailafbeelding is slechts één van
beiden te zien) in zijn oog stoten. Alle
belangrijke elementen, die we ook in het
verhaal van Homerus aantreffen, zijn
hier aanwezig: de beker met wijn, de
paal, die in het oog wordt gedreven, etc.
Maar het is duidelijk, dat de vaasschilder
een andere wijze van vertellen
gebruikt dan de dichter. Bij Homerus is
de Cycloop languit liggend in slaap
gevallen en de beker is hem ongetwijfeld
ontglipt; met vijf man wordt dan de
gloeiende paal gehanteerd. De vaasschilder
heeft gezocht naar een zo evenwichtig
mogelijke vlakverdeling; daarom
beeldt hij de Cycloop zittend af en
laat hij de handeling verlopen in horizontale
richting. Voor meer dan drie
Grieken was op de hals van de vaas geen
plaats, en wat het oog betreft, dat laat
hij maar aan de fantasie van de kijker
over...
Het schema van de handeling op de
Eleusisvaas, waarbij de winnende partij,
Odysseus c.s., van links (voor de toeschouwer)
komt en de verliezende partij,
Polyphemus, rechts is afgebeeld,
treffen we aan op het merendeel van de
voorstellingen van het Cyclopenverhaal.
Dat geldt overigens in het algemeen
voor strijdscenes in de Griekse kunst.
Een van de weinige uitzonderingen
vinden we op een vaasfragment uit
Argos, dat eveneens uit het midden van
de 7e eeuw v.Chr. dateert (afb.4).4 Hier
voltrekt zich de handeling van rechts
naar links* Polyphemus ligt languit op
een hoop stenen en is duidelijk groter
van gestalte dan de Grieken. Dezen
tillen de paal, die in het open rechteroog
van de Cycloop verdwijnt, hoog boven
hun hoofd. Een grote stroom bloed
loopt over gezicht en schouders van de
reus tot op de keien, een extra realistisch
trekje, dat we ook op enkele andere
vazen tegenkomen (op de reproductie
niet steeds duidelijk te zien).
Soms krijgt Polyphemus een wild, en
Afb. 4. De blindmaking van Polyphemus. Fragment
van krater. Midden 7e eeuw v.Chr. Argos,
museum.
woest uiterlijk, zoals we dat zien op een
Caeretaanse hydria (waterkruik) uit
Cerveteri, die in de tweede helft van de
Afb. 5. De blindmaking van Polyphemus. Caeretaanse
hydria uit Cerveteri. 530-520 v.Chr.
Rome, Museo di Villa Giulia.
6e eeuw v.Chr. gedateerd kan worden
(afb. 5). 5 Hij draagt een wilde baard en
zijn lange haren vallen ver over zijn
voorhoofd, een slimme oplossing om
het probleem van de ogen enigszins te
verdoezelen. Uit de halfopen mond van
de Cycloop lijkt een kreet van schrik te
komen.
23/79