HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

Met een andere schilder van de Coypel-dynastie, Noël Nicolas (1690-1734),
komen wij in de buurt van Boucher, bij wie alle lijnen golven en alles decor en
bevalligheid is. De aanwezigheid van Polyphemus die elke gratie ontbeert, is
nauwelijks toelaatbaar in zijn ‘Triomphe de Galatée’; hij wordt dan ook - zo klein
mogelijk - naar de achtergrond verwezen. Boucher zelf verkiest de triomf van Venus’
boven die van Galatea. Greuze geeft de voorkeur aan de traditie, die sinds Raphaels
fresco ontstaan was, waarin de Cycloop achterwege werd gelaten.
In de tweede helft van de 18e eeuw geeft men langzamerhand de decoratieve,
galante, mythologische taferelen op om zich te concentreren op het ernstige en
heroïsche. Voor het strenge classicisme, dat in Frankrijk begint met Vien en met
David gestalte krijgt, is de Cycloop te ver verwijderd van de ‘ideale mens’ om
afgebeeld te wwden. Galatea wordt gezien als de exponent van datgene waartegen
men zich wilde afzetten.
De Romantiek
Er is echter in dit tijdperk een andere stroming, de Romantiek, die zich zowel in de
literatuur als in de kunst met werkelijke monsters bezig houdt. Om een goed
voorbeeld te vinden hoe een romanticus zich Polyphemus voorstelde moeten wij
buiten Frankrijk zoeken. Met de in Londen levende Zwitser Henry Fuseli (1741-
1825) die tot de eerste romantische schilders gerekend wordt zien we eindelijk een
afbeelding van de Cycloop vol echte verbeeldingskracht (afb. 6). Een soort gorilla,
die aan de ongeveer tegelijkertijd ontstane reuzen van Goya doet denken.
Afb. 6. Henry Fuseli, Polyphemus. Particulier
bezit, Zwitserland.
Foto: Institut für Kunstw., Zürich.
Iets later schildert Turner ‘Odysseus die aan Polyphemus ontsnapt’ (National
Gallery, Londen). Niet alleen de gestalte van de Cycloop, maar ook de flitsende
kleuren en lichteffecten verlenen aan dit doek een romantische sfeer.
49/105