HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

De Franse kunstenaars hebben de Cycloop doorgaans niet als een gedrocht
afgebeeld, integendeel, ze hebben hem eerder gehumaniseerd. Soms probeert men
door atmosferische effecten een stemming van onrust weer te geven. Deze tendens, die
met Poussin en Lorrain aanvangt, zal veel later in Turner een weerklank vinden. Ook
als in de periode van de romantische schilders buiten Frankrijk wanstaltige wezens
en schrikwekkende Cyclopen verschijnen, blijft men daar de verliefde Cycloop
prefereren boven de vijand van Odysseus en men beeldt hem heel conventioneel uit:
een iets grotere mens met een derde voorhoofdsoog. Hoe edel hij er zo uit kan zien,
bewijst Moreau. Redons Cyclopen zijn derhalve unieke beelden, die uit zijn
sensitieve geest te voorschijn zijn gekomen.
In zijn schitterende schilderij, ook wat kleuren aangaat, is alle aandacht gericht op
Polyphemus. Het staat lijnrecht tegenover het fresco van Raphael, waar alleen
Galatea van belang is. Na Redon sloeg de slinger weer terug. Het schilderij van
Denis is hiervan het bewijs.
Noten
1. VT. L. Roscher, Ausführliches Lexikon der griechischen und römischen Mythologie, Leipzig 1884-
1937, II (1) kol. 1676-1690 s.v. Kyklopen.
2. Zeer uitvoerige lijsten van afbeeldingen met Polyphemus vindt men in: A. Pigler, Barockthemen,
Boedapest 1956. 2
3. Kenneth Clark, The Romantic Rebellion, Norwich 1975, pag. 67.
4. Tot dit succes vanaf de 17e eeuw draagt zeker bij het verschijnen in 1614 van een serie prenten
die de Imagines van Philostratus illustreerde (Matthieu Gillemot ed., Tableaux de platte
peinture des deux Philostrates, Parijs 1614), en wellicht ook de veel geprezen en nagebootste
herdersroman ‘Galatea’ van Miguel Cervantes, uitgegeven in 1611 te Parijs, waarin weliswaar
Polyphemus geen rol meer speelt en Galatea niets meer met de zeenimfte maken heeft, maar die
toch de belangstelling voor de gelijknamige Nereïde aangewakkerd kan hebben. Voor literaire
werken met het thema Acis, Galatea en Polyphemus, zie Heinrich Dörrie, Die schone Galatea,
München 1968, pag. 88-92.
5. Geciteerd door Jean Adhémar, La gravure originale au XVIII siècle, Parijs 1963, pag. 23.
6. J. K. Huysmans, L’Art moderne. Parijs 1883, pag. 53.
7. De afmetingen van Boulangers schilderij zijn zo aanzienlijk, dat het museum het opgerold in
zijn reserve bewaart en het niet kan fotograferen. Er bestaan geen afbeeldingen van. Ik heb mij
op de beschrijving ervan gebaseerd.
8. Jean Paladilhe en José Pierre, Gustave Moreau, Parijs 1971, pag. 156.
9. Louis Hautecoeur, Littérature et Peinture en France..., Parijs 1963, pag. 108.
10. Eliphas Levy, Fables et symboles avec leur explication. Parijs 1862, ‘L’Enchanteur et la Sultane’.
11. Sven Sandström. Le monde imaginaire d’Odilon Redon, Lund 1955, pag. 68.
53/109