HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

met neergeslagen ogen en een pruilend neerhangende lip de blik van Polyphemu»
over zich heen laat glijden. Alleen Polyphemus’ hoofd is zichtbaar en doet - ondanks
het derde oog - eerder aan Neptunus denken dan aan een Cycloop. Nieuw is dat hij
haar alleen (zonder Acis) op het vasteland ziet en niet op zee. Daar de afstand tussen
beiden onoverschrijdbaar moest blijven (deze was tot nu toe gewaarborgd door de
zee), heeft de kunstenaar Galatea verschanst in een grot; de Cycloop kan slechts door
een opening naar haar gluren.
Welke boodschap lag verborgen in dit ‘monument d’adoration et de frustation’, zoals
José Pierre het zo treffend zegt? 8 Hautecoeur wijst op de invloed van Leconte de
Lisie op Moreau. 9 In diens gedicht ‘Les plaintes du Cyclope’ (Poèmes antiques, 1852)
symboliseert Polyphemus’ klaagzang de poëzie en de kunst in het algemeen, de enige
remedie voor de menselijke smart. Er is ook gewezen op de invloed van het
esoterische werk van Eliphas Levy, ‘professeur des hautes sciences’, op Moreau. In
zijn gedichten vinden wij hetzelfde dualisme terug als in het besproken schilderij: de
vrouw wordt van grilligheid, koketterie en onverschilligheid beschuldigd, maar toch
bezongen zoals nergens anders.
‘La belle était couchée et ses mains et ses cheveux
se couvraient chaque jour de bijoux merveilleux.
Tout fleurissait près d’elle au gré de son sourire.’ 10
(Daar lag de schone, haar handen en haren
werden iedere dag bedekt met prachtige sieraden.
Alles dicht bii haar bloeide op de wenken van haar glimlach).
Het zou een beschrijving van Moreau’s Galatea kunnen zijn.
Odilon Redon
Voor Odilon Redon (1840-1916) bevatten de mythen geen verborgen waarheden.
Dat de Cycloop Redons verbeelding aansprak, kwam door het feit dat hij
gefascineerd werd door het oog. Het motief van het oog, dat volgens het populaire
beeld de spiegel van de ziel is, komt in zijn gehele oeuvre voor. In zijn ‘suite
mythologique’, die deel uitmaakt van de vermaarde litho-reeks ‘Les Origines’,
illustreerde Redon in 1883 de evolutie. De eerste litho ervan stelt een Cycloop voor,
met slechts één enorm, rond oog (afb. 8). De wimpers die zich van het ene oor naar
Afb. 8. Odilon Redon, Le polype difforme flottait
sur les rivages, sorte de Cyclope souriant et
hideux (Les Origines, III). Litho, Haagse Gemeentemuseum.
51/107