HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

(Een verschrikkelijke haardos overlaadt de met stekelige haren bedekte schouders van Polyphcmus...
gezeten op een koude steen aan de voet van een ahorn. Eén enkele ruige wenkbrauw, wel zes
spannen lang; strekt zich boogvormig uit van het ene oor naar het andere. Breed spant zich de neus
onder het voorhoofd. Zijn tanden zijn wit van schuim.)
Dat monster wordt een faunachtige, met bloemen bekranste figuur, die de fluit
bespeelt, gezeten in de schaduw van een boom. Toen een dame de Farnesina bezocht
en zich beklaagde over de onbehoorlijkheid van deze naaktfiguur, kreeg Polyphemus
op bevel van Agostino Chigi een azuurkleurige tuniek; het maakt hem niet
aanvaardbaarder.
Dat men zich Polyphemus ook anders voorstelde, bewijst Giulio Romano
(1492/99-1546) in het ‘Palazzo del Te’ te Mantua. In de beroemde Psyche-zaal prijkt
op een muur heel onverwachts een enorme, flink gespierde reus, gewapend met knots
en fluit. Als Acis en Galatea zich niet schuchter voor hem zouden verbergen en als hij
niet voorzien was van een derde oog, dan zou men hem voor Heracles aangezien
hebben. Tibaldi (1527-1596) nam de Cycloop op in een decoratieve cyclus voor het
‘Palazzo Poggi’ (tegenwoordig de Universiteit) te Bologna. Odysseus doorsteekt het
oog van zijn vijand, die niet meer is dan een bovenmatig grote man.
Agostino Carracci (1506-1600) illustreerde zowel het verhaal van Acis en Galatea
(Talazzo Farnese’ te Rome) als - in een cyclus gewijd aan Aeneas - de ontsnapping
van de Trojaanse held (‘Palazzo Fava’ te Bologna). In beide gevallen schildert hij de
Cycloop als een krachtige, rijzige gestalte, die er misschien wel angstaanjagend, maar
zeker niet monsterachtig uitziet.
Wordt Polyphemus (‘de minst klassieke figuur uit de antieke letterkunde, die zelfs
de goede eigenschap van symmetrie miste’ 3 ) dan altijd aantrekkelijker weergegeven
in de beeldende kunst dan in de literatuur? Als men zich zou beperken tot de
aangehaalde hoogtepunten uit de Italiaanse Renaissance, dan zou men tot deze
conclusie kunnen komen.
Wellicht denkt men nu aan de Cycloop van Odilon Redon, die zich in het Kröller-
Müller museum bevindt (afb. 2). Is deze figuur onafhankelijk uit de rijke fantasie van
Afb. 2. Odilon Redon, Le Cyclope. Rijksmuseum
Kröller-Müller.
46/102