HERMENEUS jrg 56-1984 nummer 2 - Tresoar

e.v., pl. 59 en afb. 13-15. Door vergelijking
met oude tekeningen heeft men kunnen
constateren, dat het reliëf een aantal ingrijpende
restauraties heeft ondergaan. De paal
is verdwenen en de tweede Griek van links
heeft een beker in zijn hand gekregen. Zie:
Fellmann, Darstellungen, afb. 13; Conticello-Andreae,
Skulpturen, pl. 59b.
21. Volksnaam van fragment van Menelaos-
Patroklos-groep, opgegraven en opgesteld
in Rome, vlakbij de Piazza Navona, op de
plaats, waar in de Middeleeuwen de
schoenlapper Pasquino zijn werkplaats had.
Deze Pasquino fungeerde als levende
‘muurkrant’, na de dood van Pasquino
werd de beeldengroep als prikbord gebruikt.
Voor verdere parallellen van de groep:
Conticello-Andreae, Skulpturen, 87 e.v.
22. Alleen het Polyphemus- en Skyllaverhaal
vinden we in de Odyssee van Homerus. De
redding van het lijk van Achilleus wordt
het eerst vermeld bij Sophokles (Philoktetes
372-373) en verder bij Ovidius (Metamorphoses
XIII, 282-285). De beroving van
Diomedes is te vinden bij Aristophanes
(Ekklesiazousai 1029).
23. A. F. Stewart, To entertain an emperor:
Sperlonga, Laokoon and Tiberius at the
dinner-table, in: Journal of Roman Studies,
67, 1977, 76-90. l
24. Zie o.a.: W. B Stanford, The Ulysses theme.
A study in the adaptability of a traditional
hero. Oxford, 1963, 118-127.
Opmerkelijk is, dat onder de beeldengroepen
van Sperlonga ook een voorbeeld is
opgenomen van een minder fraai trekje van
Odysseus, nl. dat hij Diomedes het Palladion,
dat deze met levensgevaar uit Troje
had gehaald, tracht te ontroven om zo zelf
de eer op te strijken. Men wil dit wel
verklaren vanuit de onstabiliteit van Tiberius’
karakter.
25. A. Balland, Une transposition de la grotte
de Tibère à Sperlonga; le ninfeo Bergantino
de Castelgandolfo, in: Mélanges d’Archéologie
et d’Histoire (École française de Rome),
79, 1967, 421-502; F. Magi, Il Polifemo di
Castelgandolfo, in: Rendiconti della Pontificia
Academici Romana di Archeologia, 41,
1969, 69-84; Andreae, Odysseus, 216 e.v.
26. H. Lavagne, Le Nymphée au Polyphème
de la Domus Aurea, in: Mélanges d’Archeologie
et d’Histoire (École française de
Rome), 82, 1970, 673-721.
27. G. V. Gentili, Die Villa Erculia in Piazza
Armerina. Die figürlichen Mosaiken. Stuttgart,
z.j. (1958?), 27-28, pi. 23.
28. Alleen Polyphemus: G. Heres, Die römischen
Bildlampen der Berliner Antiken-
Sammlung. Berlijn, 1972, 91, nr. 620; alleen
Odysseus: D. M. Bailey, A catalogue of the
40/96
lamps in the British Museum, 2. Roman
lamps made in Italy. Londen, 1980, 143, nr
Q 805, pl. 5.
29. Van deze terracotta negatiefvormen (matrijzen)
zijn de meeste exemplaren in het
westelijk deel van het Middellandse Zeegebied
(vooral in Ostia en Noord-Afrika)
gevonden. Van geen enkel exemplaar is een
positieve afdruk bekend; deze zijn dus
waarschijnlijk van zeer vergankelijk materiaal
(deeg?) geweest. Datering: eind 2e -
begin 3e eeuw. J. W. Salomonson, Römische
Tonformen mil Inschriften. Em Beitrag zum
Problem der sogenannten ‘Kuchenformen’ aus
Ostia, in: Bulletin Antieke Beschaving, 47,
1972, 88-113.
30. Zie b.v.: M. Renard, Ulysse et Polyphème.
A propos d’une mosaique de Piazza Armerina,
in: Hommages à Léon Herrmann,
Collection Latomus 44, 1960, 655-668, fig.
6-8, 11.
31. Voor een overzicht van de behandeling van
dit thema door dichters en schilders in de
oudheid en van het ‘Nachleben’ kan verwezen
worden naar: H. Dörrie, Die schöne
Galatea. Eine Gestalt am Ronde des
griechischen Mythes in antiker und neuzeitlicher
Sicht. München, 1968.
32. A. Blanco, Polifemo e Galatea, in: Archivo
Español de Arqueologia, 32, 1959, 174-177.
J. M. Blazquez, Mosaicos Romanos de Cordoba,
Jean y Malaga (Corpus de mosaicos
de Espana, fasc. III). Madrid, 1981, 13-17,
fig. 1-2, pl. 1-2, 81.